به جهاتی از جمله تفاوت جنسیتی و شخصیتی نمی‌توان انتظار همسانی مطلق میان همسران داشت. همین تفاوت‌ها موجب می‌شود که گاه اختلافاتی نیز پدید آید. این اختلافات گاه سلیقه‌ای و گاه فراتر بنیادین است، ولی می‌توان آن را مدیریت و مهار و در شرایط دیگر اصلاح کرد.
تاریخ انتشار :سه شنبه ۱۹ اسد ۱۴۰۰ ساعت ۱۰:۱۰
کد مطلب : 97245
***
ویژگی‌های خانواده صالح قرآنی
خانواده صالح، خانواده‌ای است که با ویژگی‌هایی خاص شکل می‌گیرد. این ویژگی‌ها عبارتند از:
۱- طیب بودن: نخستین ویژگی یک خانواده اسلامی طیب بودن آن است. طیب بودن دارای ابعاد و مصادیق گوناگونی است که می‌تواند شامل پاکی ظاهری و پاکی باطنی، پاکی اعتقادی و پاکی رفتاری و مانند آنها باشد. (نور، آیه ۲۶)
۲- ایمان: همسران باید اهل توحید و ایمان به باورهای قرآنی و اسلامی بوده و از هر گونه شرک اعتقادی دور باشند؛ (نور، آیه ۳)
۳- عفت و پاکدامنی: همسران باید اهل عفت و پاکدامنی بوده و از هر گونه ارتباط بیرون از خانواده پیش و پس از تشکیل آن، پرهیز داشته باشند. دوست پسر و دختر نداشته و ارتباط جنسی را در محیط زناشویی داشته و به تعبیر قرآنی باید «مُحصَنات غَیرَ مُسافِحات و لا مُتَّخِذاتِ اَخدان» باشند. احصان به معنای قرار گرفتن در دژی است که خانواده ایجاد می‌کند و ارتباط در درون این دژ و میان همسران باشد بی‌آنکه اهل سَفَح و پرده‌دری شوند یا دوست پسر و دوست دختری بگیرند و ارتباطات جنسی و عاطفی را به بیرون از دایره همسری گسترش دهند. (نساء، آیه ۲۵؛ مائده، آیه ۵) از نظر قرآن، ارتباط میان زناکار با پاکدامن و اهل عفت امکان‌پذیر نیست و اگر اتفاق بیفتد دوام نمی‌یابد؛ زیرا ارتباطی غیرطبیعی است و نمی‌تواند باقی و برقرار بماند. (نور، آیه ۳)
۴- کفویت: همسران باید کفو و هم سطح یکدیگر باشند؛ بنابراین، باید از نظر فرهنگی، اعتقادی، علمی، اقتصادی و حتی از نظر همترازی در سطح یکدیگر باشند. (بقره، آیه ۲۲۱؛ نساء، آیه ۲۵؛ مائده، آیه ۵؛ نور، آیات ۳ و ۲۶)
۵- تزیین‌گری: همسران قرآنی یکدیگر را تزیین می‌کنند و عیوب هم را پوشیده و جلوه‌هایی از زیبایی به یکدیگر می‌پوشانند؛ زیرا یکدیگر را به تقوا و کارهای صالح و نیک دعوت می‌کنند. (بقره/۱۸۷)
۶- صلح و صفا: خانواده صالح خانواده‌ای است که هماره بر صلح و صفا است و اگر اختلافی پیش آمد با عفو و گذشت و احسان و ایثار و اکرام اصلاح می‌کنند. (نساء، آیات ۱۲۸ و ۱۲۹)
۷- احسان و اکرام: روابط عاطفی میان همسران باید بر مدار احسان و بلکه اکرام باشد و همسران نه تنها از حق خویش بگذرند بلکه گاه لازم است تا ایثار کنند. (همان؛ روم، آیه ۲۱)
۸- مودت و رحمت: بنیاد خانواده اسلامی بر مودت و رحمت است؛ بنابراین اظهار عشق و علاقه و محبت از یک سو و مهرورزی از اصول بنیادین خانواده صالح است. (روم، آیه ۲۱)
۹- رعایت عرف و معروف: روابط میان همسران بر عرف و امور پسندیده و معروف است. آنان همواره به برترین‌ها و بهترین‌ها توجه دارند و بر آن هستند تا آن را در معاشرت میان فردی اجرایی کنند. (بقره، آیات ۲۳۱ و ۲۳۳)
۱۰- عدالت و مراعات حقوق متقابل: اگر شخصی دارای چند همسر است باید میان همسران عدالت را رعایت کند. عدالت معیاری خشک و قانونی است که باید حتماً رعایت شود و این هیچ ارتباطی به مسائل عاطفی ندارد؛ زیرا انسان نمی‌تواند از نظر عاطفی میان زنان یکسان خودش را قرار دهد؛ چرا که قلب بیرون از اختیار انسانی و گرایش عاطفی می‌تواند شدت و ضعف داشته باشد؛ پس شکی نیست که در مسائل عاطفی نمی‌توان از عدالت سخن گفت؛ ولی در مسائل دیگر می‌بایست حتماً مراعات عدالت شود. خداوند می‌فرماید:و شما هرگز نمی‌توانید میان زنان عدالت کنید هر چند بر عدالت حریص باشید؛ پس به یک طرف یکسره تمایل نورزید تا آن زن دیگر را سرگشته و بلاتکلیف رها کنید؛ و اگر سازش نمایید و پرهیزکاری کنید؛ یقیناً خدا آمرزنده مهربان است. (نساء، آیه ۱۲۹) هم چنین خدا در آیات ۱ و ۲ سوره طلاق برایجاد روابط سازنده میان همسران و مراعات حقوق متقابل تأکید کرده‌است؛ چرا که عدم مراعات آن به منزله خروج از دایره عدالت و قرار گرفتن در جرگه ظالمان است. (بقره، آیه ۲۲۹)
۱۱- مهار و مدیریت: هر یک از همسران بویژه شوهر باید به گونه‌ای در خانه رفتار کند که زندگی در مسیر کمال باشد و هریک از همسران به کمال شایسته و بایسته خویش از نظر معنوی دست یابند. از همین روست که در آیات قرآن به مسئله تربیت توجه ویژه شده‌است و همسران باید به مسائل تربیتی نگاه و توجه ویژه داشته باشند. خدا می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خودتان و خانواده‌تان را از آتشی که سوخت آن مردم و سنگ‌هاست حفظ کنید، بر آن آتش فرشتگانی خشن و سختگیر گمارده شده‌اند؛ از آنچه خدا به آنان دستور داده سرپیچی نمی‌کنند و آنچه را که مامورند، انجام می‌دهند. (تحریم، آیه ۶)
۱۲- اطاعت و بندگی: خانواده صالح اهل بندگی و عبودیت بوده و یکدیگر را به آن دعوت کرده و در نیایش خویش نیز خواهان تحقق آن می‌شوند. (فرقان، آیات ۶۳ و ۷۴؛ نور، آیه ۵۸)
البته در آموزه‌های قرآنی ویژگی‌های دیگری نیز برای یک خانواده صالح قرآنی و اسلامی بیان شده است که در اینجا تنها به اهم آن اشاره شد.
علل انحراف در خانواده
از آنجا که هر انسانی دارای شخصیت و نیز اراده مستقلی است، حق انتخاب و آزادی عملی دارد که در چارچوب شخصیت بروز و ظهور می‌کند. تفاوت شخصیتی امری قطعی است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. هر انسانی از این ظرفیت برخوردار است که از خصوصیات جامدات تا گیاهان یا جانوران تا فرشتگان و بلکه صفات الهی را در خود بروز و ظهور دهد و از نظر رفتاری بی‌احساس و بی‌عاطفه همچون سنگ یا بی‌تحرک همچون گیاه یا پست و وحشی همچون جانوران یا خوب، بلکه برترین همچون فرشتگان یا خدا باشد. در آیات قرآن از این ظرفیت متنوع و گوناگون هر شخص سخن به میان آمده و خداوند به صراحت از تفاوت شخصیتی انسان‌ها مطالبی را بیان کرده‌است. (اعراف، آیه ۱۷۹؛ بقره، آیه ۷۴)
این تفاوت شخصیتی هر انسانی موجب می‌شود تا رفتارهای متفاوتی نیز بروز دهد؛ بنابراین، نمی‌توان از همسرانی سخن به میان آورد که از همه جنبه همتا و همسان باشند؛ بلکه حتی اگر از هر نظر مشترک و همسان باشند، غیر از تفاوت شخصیتی باید به تفاوت جنسیتی نیز توجه داشت که خود از یک جهت منفی و از جهاتی مثبت است؛ زیرا تفاوت جنسیتی موجب می‌شود تا همسران به‌عنوان مکمل یکدیگر عمل کنند.
به هر حال، به جهاتی از جمله تفاوت جنسیتی و شخصیتی نمی‌توان انتظار همسانی مطلق میان همسران داشت. همین تفاوت‌ها موجب می‌شود که گاه اختلافاتی نیز پدید آید. این اختلافات گاه سلیقه‌ای و گاه فراتر بنیادین است، ولی می‌توان آن را مدیریت و مهار و در شرایط دیگر اصلاح کرد.
از جمله اختلافات میان همسران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. نشوز و ناسازگاری: هر یک از همسران ممکن است نسبت به هم تمکین نکرده و وظایف و واجبات همسری را انجام ندهد؛ مثلاً شوهر از پرداخت نفقه خودداری کند یا مهریه و صداق واجب زن را پرداخت نکند؛ یا زن از تمکین جنسی خودداری ورزد و شرایطی را فراهم نیاورد که استمتاع جنسی تحقق یابد. (نساء، آیه ۱۲۸؛ روم، آیه ۲۱)
۲. اعراض و رویگردانی: خداوند در آیه ۱۲۸ سوره نساء از اعراض و رویگردانی همسر سخن به میان آورده‌است. چنان‌که می‌فرماید: و اگر زنی از شوهر خویش بیم ناسازگاری یا رویگردانی داشته باشد بر آن دو، گناهی نیست که از راه صلح با یکدیگر به آشتی گرایند که سازش بهتر است؛ ولی بخل و بی‌گذشت بودن در نفوس، حضور و غلبه دارد و اگر نیکی کنید و پرهیزکاری پیشه نمایید، قطعاً خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است. (نساء، آیه ۱۲۸)
۳. عدم مراعات حقوق متقابل: پیش از این گفته شد که برخی از همسران ممکن است حقوق متقابل یکدیگر را بر اساس معیار عدالت رعایت نکنند. این‌گونه است که اختلاف ایجاد می‌شود. (طلاق، آیات ۱ و ۲؛ تحریم، آیه ۶)
۴. انحراف فکری و اخلاقی: برخی از همسران ممکن است دچار انحراف فکری یا اخلاقی و حتی جنسی شوند، در این صورت باید به‌گونه‌ای عمل کرد که همسران در مسیر درست قرار گیرند و اصلاح شوند؛ اما اگر اصلاح نشدند، طلاق بهترین راهکار برای درمان است؛ زیرا ادامه این زندگی به فساد بیشتر و گسترش آن به دیگر اعضای خانواده می‌انجامد. (نور، آیات ۱ تا ۵) در آیات قرآن همسر نوح و لوط (ع) متهم به انحراف فکری و اعتقادی بودند که از سوی خداوند عذاب شده‌اند. باید توجه داشت که انحراف جنسی می‌تواند به بنیاد خانواده آسیب رساند همان‌گونه که انحراف اعتقادی این‌گونه است. (زمر، آیه ۱۵)
۵. ظلم و بی‌عدالتی: از دیگر عوامل تأثیرگذار می‌توان به ظلم و بی‌عدالتی اشاره کرد. همسران باید نسبت به حقوق هم شناخت داشته و آن را انجام دهند. هر یک از همسران سهمی از عدالت دارند که باید ادا شود؛ در غیر این صورت موجب بی‌عدالتی و ظلم می‌شود. (طلاق، آیات ۱ و ۲؛ نساء، آیه ۱۲۸)
۶. بخل: حقوق مالی از مهم‌ترین مباحث در حوزه عدالت است؛ شوهر نمی‌بایست در حوزه اقتصادی بخل ورزد بلکه باید حقوق مالی و نفقات را در حد کفایت بلکه شانیت پرداخت کند. یکی از مهم‌ترین عوامل اختلاف میان همسران بخل ورزی شوهر است. (نساء، آیه ۱۲۸)
۷. سحر و جادو: از دیگر عواملی که موجب اختلاف می‌شود، سحر و جادو و طلسم است که برخی آن را به کار می‌گیرند و موجب جدایی میان همسران می‌شوند. (بقره، آیه ۱۰۲)
۸. دخالت دیگران: از عواملی که موجب اختلاف میان همسران می‌شود، دخالت‌های بی‌جایی است که دیگران در زندگی همسران می‌کنند. گاه این دخالت‌ها به شکل بهره‌گیری از روش‌هایی نامتعارف از جمله طلسم و جادو و سحر و مانند آنها است. (همان؛ نساء، آیه ۱۲۸)
راه‌های اصلاح خانواده
اما راهکارهای درمانی قرآن برای اصلاح خانواده عبارتند از:
۱. توجه به قیامت: اصولاً توجه به قیامت مهم‌ترین عامل در اصلاح امور است؛ زیرا بر اساس آیات ۱ تا ۵ سوره قیامت، کسانی که شبهه علمی‌نسبت به قیامت دارند، به سمت فجور رفته و قوانین و حدود قانونی و شرعی را نادیده می‌گیرند؛ اما توجه به قیامت وترس از بازخواست موجب می‌شود تا شخص حدود الهی را مراعات کند و در حق دیگری ظلم نکند. خداوند در آیات ۱ و ۲ سوره طلاق، به نقش سازنده ایمان به خدا و روز قیامت در ایجاد رابطه صحیح میان همسران و رعایت حقوق متقابل آنان در محیط خانواده توجه می‌دهد؛ بنابراین، یکی از مهم‌ترین راه‌های اصلاح روابط میان فردی از جمله همسران توجه‌یابی یا توجه‌دهی همسران به قیامت است؛
۲. تعیین حکمیت: اگر همسران ناتوان از مدیریت بحران اختلاف در خانواده باشند، خویشان نزدیک و خردمند ایشان می‌توانند بهترین افراد به‌عنوان حکمیت باشند تا بحران را برطرف کرده و به اصلاح امور بپردازند. (نساء، آیه ۳۵)
۳. تقوا: خداوند در آیات قرآن تقوا را مهم‌ترین عامل در تربیت و اصلاح امور دانسته‌است؛ بنابراین با تقوا می‌توان امور فساد را اصلاح کرد. (بقره، آیه ۲۲۹)
۴. احسان و اکرام: از دیگر راهکارهای قرآنی برای اصلاح در خانواده، عفو و گذشت در یک مرتبه و ایثار و خودگذشتگی در مرتبه دیگر است. (نساء، آیه ۱۲۸)
۵. اقدامات پیشگیرانه: از آیات قرآن به دست می‌آید که پیشگیری همواره بهتر از درمان پس از وقوع درد است؛ به این معنا که باید انسان بهداشت را در همه امور از جمله امور جنسی و خانوادگی مراعات کند و حدود الهی را مدنظر قرار دهد تا گرفتار انحراف و اختلاف و فساد نشود؛ بنابراین، همین که احساس شد که فساد و انحراف و اختلافی در حال وقوع است باید اقدام کرد و اجازه نداد تا مشکلی ایجاد شود یا مشکل، بزرگ‌تر و وسیع‌تر گردد. از همین رو خداوند در آیات ۳۴ و ۳۵ سوره نساء، خواهان پیشگیری است و با تعبیر خوف از ایجاد آن، بر آن است تا اقدامات پیشگیرانه انجام شود. از نظر قرآن هرگونه ایجاد شرایط برای انحراف خود و خانواده گناه و زیان بزرگ و روشنی است که انسان در دنیا و آخرت با آن دست به گریبان خواهد شد. پس نباید کاری کرد که دچار چنین زیانی شود و هرگونه اقداماتی را انجام دهد تا از ایجاد چنین وضعیتی پیشگیری شود. (زمر، آیه ۱۵؛ شوری، آیه ۴۵)
۶. تعویذ: از راهکارهای درمان نسبت به سحر و جادو و طلسم آن است که همسران به خدا پناه برند و همواره معوذتین یعنی سوره فلق و ناس و آیه ۱۰۲ سوره بقره بخوانند تا سحر دشمنان ابطال شود.
البته در آیات قرآن موارد دیگری به‌عنوان اختلاف و نیز راهکارهای دیگری برای اصلاح امور خانواده بیان شده که در اینجا به همین میزان بسنده می‌شود.
payam-aftab.com/vdcgnx9y.ak9ut4prra.html
پربازدیدترین
آخرین اخبار