نقطه ضعف مصالحه فتح و حماس

در روزهای گذشته نوار غزه شاهد حضور مهمانان سیاسی و امنیتی زیادی بوده‌است، مهم‌ترین مهمان نوار غزه کابینه دولت وفاق ملی فلسطین بود که برای برگزاری نشست هفتگی خود به این منطقه آمده بود، نخستین نشست دولت وفاق ملی که از سال ۲۰۱۴ اداره نوار غزه را در دست نداشته در فضای مثبتی با حضور ناظران مصری برگزار شد. دو هیئت بلندپایه مصری در چند روز گذشته برای نظارت بر روند اجرای توافق اخیر قاهره که طی آن کمیته اداری حماس لغو و دولت وفاق ملی کار خود را در نوار غزه از سر گرفت، وارد این منطقه شده‌است. دولت وفاق ملی گرچه ابراز امیدواری کرده تا مشکلات این منطقه در اسرع وقت حل شود اما یوسف المحمود، سخنگوی دولت در یک نشست خبری اعلام کرد که دولت عصای جادویی ندارد تا همه مشکلات نوار غزه را به صورت یکجا حل و فصل کند اما اصرار داریم که همه پرونده‌های مورد بحث را حل کنیم تا آشتی میان جریان‌های فلسطینی ایجاد شود. با توجه به بحران‌های متعددی که در خصوص روابط تشکیلات خودگردان و حماس وجود دارد نباید انتظار داشت که آشتی مورد نظر به راحتی یا حداقل به سرعت به انجام برسد؛ توافقی که با انحلال کمیته اداری حماس در جریان مذاکرات قاهره شکل گرفته راه سختی را پیش رو دارد زیرا یحیی السنوار، رئیس دفتر حماس در نوار غزه در گفت‌وگویی با رسانه‌ها پیش از نشست‌های قاهره گفته بود اگر تمام مشکل فتح و تشکیلات خودگردان با انحلال کمیته اداری حل می‌شود ما آمادگی انحلال این کمیته را داریم، این اظهارنظر السنوار حاکی از این است که به عقیده او مشکلات موجود میان جریان‌های فلسطینی فراتر از اعمال سلطه دولت وفاق ملی در نوار غزه است که فقط با بازگشت دولت به این منطقه حل و فصل شود. پرونده‌های امنیتی در نوار غزه، کارمندانی که حماس استخدام کرده و حالا باید حقوق‌های معوقه شان به وسیله دولت وفاق ملی پرداخت شود و در بدنه ادارات دولتی ادغام شوند، تقسیم و ظایف در زمینه حفظ امنیت نوار غزه که به دو بخش امنیت داخلی و کنترل گذرگاه‌های این منطقه تقسیم می‌شود نیز از چالش‌های موجود در برابر آشتی فتح و حماس است. اما باید سلاح حماس را پاشنه آشیل آشتی دو جریان مهم و تأثیرگذار فلسطینی دانست، موضوع مهمی که گفته شده فقط در قاهره مورد بررسی قرار خواهد گرفت. حماس تأکید کرده که از سلاح خود دست نخواهد کشید در حالی که محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در جدیدترین اظهارنظر خود به صورت آشکار مخالفت خود را با سلاح گردان‌های عزالدین قسام بیان کرده‌است. او در گفت‌وگو با لمیس الحدیدی، مجری مصری شبکه سی‌بی‌سی اعلام کرد که در نوار غزه «سلاح‌های غیرقانونی» وجود دارد و افزوده: اگر فردی از جریان فتح در کرانه باختری سلاحی غیرقانونی در اختیار داشته باشد من دستور بازداشت او را صادر می‌کنم، بنا دارم همین روش را هم در نوار غزه پیاده کنم… وقتی از یک دولت سخن می‌گوییم باید فقط سلاح قانونی وجود داشته باشد آن هم سلاح دولت باشد. او در بخش دیگری از سخنانش گفته که بعد از ۱۱ سال باید وحدتی میان جریان‌های فلسطینی ایجاد شود و در عین حال می‌گوید که: اجازه نخواهم داد تا تجربه حزب‌الله لبنان در نوار غزه پیاده شود. عباس اما ظاهراً این‌بار به توافق‌های ایجاد شده نسبت به توافق‌های پیشین به ویژه توافق سال ۲۰۱۴ قاهره خوشبین‌تر است. او گفته که از اظهارنظرهای مسوولان حماس این برداشت را دارد که آنها نیز خواستار پایان اختلافات هستند، محمودعباس تأکید کرده نتیجه‌هایی که تاکنون دریافت شده مثبت بوده و این تغییر را حاصل اقدامات تحریمی تشکیلات خودگردان فلسطین علیه نوار غزه بعد از تشکیل کمیته اداری می‌داند. محمود عباس پافشاری کرده با وجود تمام تحولی که در چند ماه گذشته صورت گرفته ماهیت حماس تغییر نکرده و افزوده: این جریان یک جریان اسلامگراست، ممکن است در زمینه ایدئولوژی با هم اختلافاتی داشته باشیم و قرار نیست این اختلافات برداشته شود اما ما با همه این تفاوت‌ها مردم فلسطین را تشکیل می‌دهیم. رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین دربارهٔ دیدار با اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس هم گفته که هروقت به غزه برود با او دیدار خواهد کرد اما هنوز تاریخ دقیقی برای این دیدار مشخص نشده‌است. اتحاد جریان‌های فلسطینی و تلاش‌های برنامه‌ریزی شده برای تشکیل دولت متحد می‌توان خطر بزرگی برای تل‌آویو به‌شمار بیاید. در همین راستا، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در نشست ائتلاف حزب لیکود در کنست اسراییل گفته بود که آشتی فلسطینی‌ها را قبول ندارد و معتقد است که این آشتی خیالی و به قیمت وجود اسراییل ایجاد شده‌است. او در این نشست گفته: ما از تمام کسانی که دربارهٔ راهکار صلح سخن می‌گویند انتظار داریم که به وجود اسراییل و ماهیت یهودی‌اش اعتراف کند و آماده نیستیم که توافق‌های خیالی فلسطینی را که ظاهراً به قیمت موجودیت ما شکل گرفته، بپذیریم. نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی گفته اگر به دنبال صلح با ما هستید ابتدا موجودیت اسراییل را به رسمیت بشناسید، شاخه نظامی حماس را از بین ببرید و رابطه با ایران را که به دنبال نابودی ما است قطع کنید. در همین راستا و در واکنش به اظهارات نتانیاهو شبکه ۱۰ اسراییل به نقل از منابع ارشد سیاسی در تل‌آویو گزارش داده که نخست وزیر رژیم صهیونیستی به صورت کامل با توافق حماس و فتح مخالفت نکرده‌است بلکه اسراییل می‌تواند با این آشتی کنار بیاید. این منابع اعلام کرده‌اند که اسپانسر اصلی این توافق عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر است که رابطه خوبی هم با نتانیاهو دارد و در دیداری که اخیراً در جریان نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک داشته‌اند احتمالاً السیسی توضیحاتی در خصوص این توافق پیش از به نتیجه رسیدن آن به نتانیاهو داده‌است. این منابع گفته‌اند که به احتمال زیاد نتانیاهو هم نسبت به توافق حماس و فتح، چراغ سبز نشان داده زیرا نمی‌خواهد با السیسی اختلافی داشته باشد و او رابطه با رئیس‌جمهور فعلی مصر را دستاوردی راهبردی می‌داند.
در عین حال عاموس هارئیل، تحلیلگر نظامی روزنامه هاآرتص گفته که ادامه شکاف میان جریان‌های فلسطینی یعنی حماس و فتح برای نتانیاهو بهتر است اما از طرف دیگر آشتی میان جریان‌های فلسطینی به معنای آرامش در مرزهای سرزمین‌های اشغالی به ویژه نوار غزه هم خواهد بود.

تاریخ ما را قضاوت می‌کند
نگرانی از سست بودن توافق، موضوع مهمی است که عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر هم به آن اشاراتی داشته‌است. او در نطقی تلویزیونی اعلام کرد اگر آشتی فلسطینی به نتیجه برسد، فرصت برای ایجاد صلح در خاورمیانه هم وجود دارد. رئیس‌جمهور مصر که کشورش نقش مهمی در فراهم شدن شرایط توافق داشته می‌گوید که مطمئن است قدرت‌های بزرگ جهانی وقتی ببینند جریان‌های فلسطینی نسبت به مرحله آتی و اهمیت صلح دید کامل و روشنی پیدا کرده‌اند تلاش خواهند کرد تا از صلح جامع و فراگیر در خاورمیانه حمایت کنند. او افزوده: به همه اطمینان می‌دهم که وقتی برای تلف کردن نداریم، تاریخ تمام افرادی که فرصت فعلی برای صلح را از بین ببرند، قضاوت خواهد کرد. حماس تاکنون اقدامات و شرایط لازم برای امتداد آشتی فلسطینی را فراهم کرده‌است، اما با این حال مسئله سلاح نیروهای عز الدین قسام برای این گروه با توجه به ماهیت جنبش مقاومتی آنها در برابر اسراییل خط قرمز به‌شمار می‌رود، یعنی حماس زیر بار خلع سلاح عز الدین قسام نخواهد رفت و اگر فتح پافشاری کند این ماجرا می‌تواند هر آنچه تاکنون رشته شده را پنبه کند.
-یسرا بخاخ / اعتماد