آشنایی با گمرک و قوانین گمرکی فدراسیون روسیه

سازمان گمرک (ریشه لغت گمرک، کومرسیوم Commercium است که در زبان فرانسه و انگلیسی به معنای تجارت و مبادله کالا می‌باشد) که مسئول اجرای قوانین گمرکی و اخذ حقوق و عوارض ورودی و خروجی و همچنین مسئول اجرای سایر قوانین و مقررات مربوط به واردات، صادرات و ترانزیت در یک کشور می‌باشد، در فدراسیون روسیه نقش مهمی در ارتباط با تجار و دست اندرکاران تجاری کشورهای مختلف دارد. واردکنندگان و صادرکنندگان کشورهای مختلف جهت ارتباط با اقتصاد و بازارهای داخلی فدراسیون روسیه می‌بایست با سازمان گمرک این کشور آشنا شده و تا قسمتی قوانین و مقررات آن را بدانند. از آنجا که یکی از اهداف اصلی ایران در دهه‌های اخیر، افزایش ارتباطات تجاری در منطقه اوراسیا بالاخص با فدراسیون روسیه می‌باشد، آشنایی با سازمان گمرک و قوانین و مقررات آن می‌تواند برای تجار کشور ایران مفید باشد.
این گزارش، به معرفی سازمان گمرک فدراسیون روسیه و ویژگی‌ها و مشخصات آن می‌پردازد. سازمان گمرک فدراسیون روسیه (ФТС) یک سازمان دولتی به عنوان زیرمجموعه وزارت مالیه فدراسیون روسیه است که ساختمان اصلی آن در شهر مسکو (خیابان نوازاوودسکایا) بوده و با اهداف کنترل و اجرای قوانین و مقررات گمرکی، حمایت از قوانین مالکیت معنوی، کنترل ترانزیتی مبادی ورود مرزی، کنترل و حمایت از سلامت کالاهای وارداتی بوجود آمده است. ولادیمیر ایوانویچ دارای مدرک دکترای حقوق، از ۲۸ جولای سال ۲۰۱۶ میلادی رئیس فعلی این سازمان می‌باشد(Миловидова, Л. ۲۰۱۷).
از لحاظ تاریخی، از ابتدای سال ۱۸۶۵ میلادی، دپارتمان گمرک در روسیه شکل گرفت. در سال ۱۸۶۸ میلادی، جهت مدیریت ورود و خروج کالا از دریای بالتیک، طرح گمرک دریایی در روسیه قوت گرفت و در سال ۱۸۷۲ میلادی، گمرک دریایی در این کشور بوجود آمد. در ماه اکتبر سال ۱۸۹۳ میلادی، دپارتمان گمرک روسیه و گمرک دریایی تلفیق و اداره کنترل ورود و خروج کالا تحت زیربخشی از وزارتخانه مالیه روسیه بوجود آمد. جنگ جهانی اول، انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ میلادی و جنگ جهانی دوم، و فروپاشی شوروری در دهه ۱۹۹۰ میلادی، تغییری در ساختار گمرک روسیه بوجود نیاورد و تنها تغییرات مدیریتی و کادری در آن رخ داد.
از لحاظ قوانین و مقررات گمرکی، آخرین نسخه این قوانین در ۲۱ جولای سال ۱۹۹۷ میلادی با شماره قانون تصویب شده N-114-F3 می‌باشد که دارای سرفصلهای اساسی بوده و در سال‌های بعد از تصویب آن (سال‌های ۲۰۰۰، ۲۰۰۲، ۲۰۰۳، ۲۰۰۴، ۲۰۱۱ و ۲۰۱۴ میلادی)، تنها تحت ویرایش قرار گرفته است.. تمام رویه‌های گمرکی و فعالیت‌های این سازمان در کشورروسیه براساس متن این قانون می‌باشد. از تعریف ویژگی اشخاص حقیقی و حقوقی مراجعه کننده به گمرک فدراسیون روسیه، اظهارنامه گمرکی، رویه‌های ترخیص، پروانه‌های گمرکی و صادراتی، رویه‌های گمرکی تحت قانون سازمان تجارت جهانی، رویه‌های گمرکی تحت اتحادیه‌های گمرکی و … در این قانون تحت تفسیر و شرح قرار گرفته است (توضیح بیشتر در مورد این قانون در بخش‌های بعدی این نوشتار ارایه می‌شود).
از لحاظ سیستم گمرکی، این سازمان تحت پروژه ده ساله «مدرنیزه سازی سیستم اطلاعات گمرکی» که براساس توافق میان فدراسیون روسیه و بانک بین‌المللی توسعه و بازسازی (МБРР) – که هدف آن اعطای وام به کشورهای در حال توسعه با درآمد متوسط می‌باشد- از ۳۱ اکتبر سال ۲۰۰۳ میلادی الی ۳۰ ژوئن سال ۲۰۱۳ میلادی تکمیل شد، سیستمی به روز و الکترونیکی می‌باشد. بسیاری از اجزای رویه‌های گمرکی از اظهارنامه گمرکی تا عملیات محاسبه عوارض و حقوق گمرکی و ترخیص از طریق پنجره واحد گمرکی واقع شده در وبسایت گمرک فدراسیون روسیه قابل انجام می‌باشد. البته برای استفاده از این سیستم نیاز به ثبت نام و داشتن نام کاربری و رمز عبور صفحه کاربری می‌باشد (در بخش‌های بعد این نوشتار به این مبحث پرداخته خواهد شد).
یکی از برنامه‌های سازمان گمرک فدراسیون روسیه، توسعه همکاری‌های بین‌المللی بوده است. یکی از مهمترین همکاری‌های بین‌المللی گمرک فدراسیون روسیه، کلوپ بین‌المللی گمرک مسکو (از سال ۲۰۰۸ میلادی مقر آن شهر سنت پترزبورگ شده است) می‌باشد که در ماه اکتبر سال ۲۰۰۲ میلادی با قرارداد همکاری گمرکات روسیه، چین و فنلاند آغاز به کار نمود. هم اکنون گمرکات کشورهای بلغارستان، آلمان، هند، ایتالیا، قرقیزستان، چین، لیتوانی، آمریکا، فرانسه، چک، فنلاند و روسیه در این کلوپ فعالیت دارند. دیگر همکاری بین‌المللی گمرک فدراسیون روسیه، در اتحادیه گمرکی اوراسیا می‌باشد که اتحادیه همکاری‌های گمرکی در جغرافیای شوروی سابق می‌باشد (Ушкалова, Д. И. ۲۰۱۲). در کنار این دو همکاری بین‌المللی، عضویت فدراسیون روسیه در سازمان تجارت جهانی به عنوان ۱۵۶ کشور عضو این سازمان در ۲۲ اگوست سال ۲۰۱۲ میلادی فصل جدیدی در فعالیت‌های سازمان گمرک فدراسیون روسیه آغاز نمود (Чернышев и др. ۲۰۱۴). اجرای قوانین تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای مستخرج از قوانین سازمان تجارت جهانی و شرکت در کارگروه‌های این سازمان، وظیفه مهم و اصلی سازمان گمرک فدراسیون روسیه در سال‌های اخیر بوده است (Звенигородцева, А. ۲۰۱۵).
در مورد کارایی فعالیت‌های سازمان گمرک فدراسیون روسیه نسبت به گمرکات جهان می‌توانیم به رتبه‌بندی سال ۲۰۱۶ میلادی بانک جهانی مراجعه و رتبه گمرک روسیه را بررسی نماییم. طبق رتبه‌بندی سال ۲۰۱۶ میلادی، گمرک فدراسیون روسیه در جهان جایگاه خوبی نداشته و با کسب امتیاز ۲٫۰۱ پایین‌تر از کشورهایی همچون ایران (با امتیاز ۲٫۳۳)، ازبکستان (با امتیاز ۲٫۳۲)، قزاقستان (با امتیاز ۲٫۵۲) و ترکیه (با امتیاز۳٫۱۸) قرار گرفته است. این امر نشان از عدم هماهنگی قوانین، استانداردها و مقررات این کشور با معیارها و استانداردهای جهانی می‌باشد.
در آخر به عنوان جمع‌بندی بخش اول از این نوشتار می‌توان به این نکته اشاره داشت که هرچند گمرک فدراسیون روسیه سابقه فعالیت طولانی و همکاری با سازمان‌ها و اتحادیه‌های بین‌المللی داشته است اما از لحاظ رتبه‌بندی سال ۲۰۱۶ میلادی توسط بانک جهانی در وضعیتی پایینتر از بسیاری از کشورها همچون ایران قرار گرفته است. دلیل مهم این امر، عدم میل به استفاده از استانداردهای تعریف شده جهانی و درجه ایستایی بالا (آهنگ پایین در تغییرات و بهبود) می‌باشد. این امر، اهمیت آشنایی بیشتر با استانداردها و قوانین گمرک این کشور را برای تجار ایرانی پر رنگ تر می‌نماید که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
در ادامه بحث سازمان گمرک و قوانین گمرکی فدراسیون روسیه، اظهار الکترونیکی کالاها در سایت گمرک فدراسیون روسیه مورد توجه خواهد بود. به طور کلی، اظهارنامه گمرکی (به زبان انگلیسی: Customs Declaration و به زبان روسی Декларирование товаров) یکی از مراحل اولیه مجوز ترخیص کالای وارداتی به گمرک هر کشور می‌باشد. معمولاً اظهارکننده موظف است سندهای مربوطه مثل سیاهه خرید، گواهی مبدأ، اسناد بانکی و سایر مجوزها را به اظهارنامه گمرکی ضمیمه نماید. در کشور روسیه، علاوه بر مراجعه حضوری در گمرکات، وارد کنندگان می‌توانند به صورت الکترونیکی و با اخذ نام کاربری، کلمه عبور و نیزامضای الکترونیکی بسیاری از فرآیندهای گمرکی علی الخصوص اظهارنامه گمرکی را انجام، تکمیل و ارسال نمایند. آغاز توسعه اظهار الکترونیکی کالاها در گمرک فدراسیون روسیه با تصویب قانون امضاب الکترونیکی در سال ۲۰۰۲ میلادی شروع گردید. در ماه نوامبر سال ۲۰۰۲ میلادی در یکی از گمرک ناحیه کاشیرا (Кашира) در شهر مسکو، اولین اظهار الکترونیکی کالاها شکل گرفت. در ماه ژوئن سال ۲۰۰۴ میلادی، در گمرک چرتانووا (Чертанова) در شهر مسکو، سیستم خودکار اظهار الکترونیکی کالاها ایجاد گردید. در دهه گذشته، توسعه این سیستم به صورت یکپارچه در فدراسیون روسیه شکل گرفت. براساس گزارش اداره گمرک فدراسیون روسیه، در اول ماه ژوئن سال ۲۰۱۱ میلادی، سهم اظهارنامه‌های الکترونیکی به کل اظهارنامه‌های گمرکی بیش از ۶۱ درصد بود. این در حالی است که در سال ۲۰۱۰ میلادی، این سهم به میزان ۵۲ درصد بوده است.
گام نخست استفاده از سرویس الکترونیکی گمرک فدراسیون روسیه، ایجادصفحه شخصی در آن می‌باشد. جهت ایجاد صفحه شخصی در آدرس اینترنتی (http://edata.customs.ru/FtsPersonalCabinetWeb/Auth/Register) وارد شده و پس از وارد نمودن نام کاربری، آدرس پست الکترونیکی و رمز عبور دلخواه، پیام تأیید و لینک فعالسازی به ایمیل شما ارسال می‌شود. به صورت کلی ورود به صفحه شخصی کاربر از دو طریق «نام کاربری و رمز عبور» و «امضای الکترونیکی» ممکن می‌باشد. در مورد اخذ امضای الکترونیکی، ذکر این نکته لازم است که علاوه بر امکان ورود به صفحه شخصی توسط امضای الکترونیکی، در سیستم الکترونیکی گمرک فدراسیون روسیه، هشت خدمت (اظهار نامه گمرکی کالا، دسترسی به بایگانی الکترونیکی، ایجاد اطلاعات اولیه کالا، کنترل وجوه، گواهی مدارک، اطلاعات آماری، حساب هزینه‌های گمرکی و اظهارنامه الکترونیکی حمل اکسپرس) نیز می‌توانند توسط امضای الکترونیکی انجام شوند.
جهت استفاده از امضای الکترونیکی در سیستم الکترونیکی گمرک فدراسیون روسیه، نیاز به نصب نرم‌افزاری تحت عنوان کریپتو پرو از آدرس اینترنتی (http://www.cryptopro.ru) می‌باشد. اما اخذ آن تحت قانون گمرکی شماره 63 – F3 تصویبی درسال ۲۰۱۱ میلادی توسط بخش مرکز اطلاعات –فناوری مدیریت گمرکی این کشور ارایه می‌شود؛ که به اشخاص حقیقی معتبر و حقوقی شناخته شده ارایه می‌شود.
در ادامه، چگونگی اظهار الکترونیکی کالا را در صفحه شخصی توضیح می‌دهیم.
به طور کلی اظهار الکترونیکی کالا در سیستم الکترونیکی گمرک فدراسیون روسیه چهار مرحله جداگانه دارد:
الف) آماده‌سازی مدارک
ب) ارسال و ثبت مدارک
ج) کنترل نهایی اطلاعات و مدارک
د) اجازه قبول کالا
الف) آماده‌سازی مدارک: در این مرحله می‌بایست دو فرم اظهارنامه گمرکی (ДТ) و اظهارنامه هزینه‌های گمرکی (ДТС) – فرم ۱ و ۲ برای واردات کالا و فرم ۳و۴ برای صادرات کالا - به دقت و با کمال صداقت پر گردد. پس از پر کردن این دو فرم، بسته الکترونیکی این دو فرم را به صورت یکجا به سازمان مربوط به در گمرک روسیه می‌بایست ارسال نمایید. گفتنی است در هنگام پر کردن این دو فرم، نیاز به آماده‌سازی ۱۰ مدرک دیگر (فرم کدگذاری کالاها در اتحادیه گمرکی (نسخه نهایی فرم به تاریخ ۱۶/۰۴/۲۰۱۴)، اجازه پر کردن فرم اظهار نامه گرمکی (نسخه نهایی فرم به تاریخ۲۵/۰۶/۲۰۱۳)، فرم اجازه کمیسون اتحادیه گمرکی مبتنی بر اظهار درست و شفاف (نسخه نهایی فرم به تاریخ ۰۹/۱۲/۲۰۱۱)، قانون اظهار هزینه‌های گمرکی تصویب شده در ۲۷ ژانویه سال ۲۰۱۱، فرم حق العملکاری گمرک از عملیات گمرکی (نسخه نهایی فرم به تاریخ۱۲ /۱۲/۲۰۱۲)، فرم محاسبه تعرفه‌های گمرکی بر کالاها، فرم اجازه یا عدم اجازه استفاده از اطلاعات پر کننده مدارک (نسخه نهایی فرم به تاریخ ۲۶/۰۵/۲۰۱۰)، قانون فدرال تصویبی ۰۸/۱۲/۲۰۰۳ به شماره 165-F3 جهت ممنوعیت ورود کالاهای دامپینگ و فرم کد مالیاتی فدراسیون روسیه (بخش دوم) ویرایش تاریخ ۰۵/۰۵/۲۰۱۴) دارید.
ب) ارسال و ثبت مدارک: پس از دریافت بسته الکترونیکی دو فرم اظهارنامه گمرکی و اظهارنامه هزینه‌های گمرکی، بازرس گمرک اجازه ثبت اظهار ورود کالا را بررسی و در صورت درست بودن تمام شرایط، شماره یکتا برای ثبت نام و اظهار کالای ورودی صادر می‌کند.
ج) کنترل نهایی اطلاعات و مدارک: در این مرحله، ثبت و اظهار نهایی کالاها را به صورت الکترونیکی انجام می‌دهید و سپس گمرک مدارک را برای آخرین بار کنترل و به صورت فیزیکی کالا را بررسی می‌کند.
د) اجازه قبول کالا: در صورت درست بودن تمام مدارک و شرایط، بازرس گمرک اجازه حساب هزینه‌های گمرکی و ترخیص را می‌دهد.
یکی از نکات مهم و مورد توجه هنگام اظهار کالا در سیستم الکترونیکی گمرک فدراسیون روسیه، محاسبه الکترونیکی هزینه‌های گمرکی می‌باشد. پنجره محاسبه هزینه‌های گمرکی در صفحه شخصی اظهار کالا توانایی محاسبه هزینه‌های گمرکی یک یا چند کالا را به صورت همزمان دارد (http://edata.customs.ru/FtsPersonalCabinetWeb/Services/Obtain/CustomsPaymentsCalc). بخش اول محاسبه، شامل اطلاعات عمومی محاسبه (تاریخ محاسبه نرخ ارز، نرخ بهره، طبقه‌بندی کالا و تاریخ ارسال الکترونیکی بسته اظهارنامه گمرکی) می‌شود. برای هر کالای اظهار شده، نیاز به نوشتن کد نمنکلاتور کالا (код ТН ВЭД)، وزن کالا، اندازه کالا، کد تعرفه گمرکی کلا، نرخ ارز مربوط و کشور طرف تجاری می‌باشد. برای مثال فرض نمایید که قصد محاسبه هزینه‌های گمرکی دو کالا وارد شده به داخل فدراسیون روسیه از یک کشور در حال توسعه همچون چین در ۵ نوامبر سال ۲۰۱۷ میلادی دارید. نرخ ارز محاسباتی، دلار آمریکا، کد نمنکلاتور کالای اول ۷۳۰۴۵۱۸۱۰۰ (لوله) و کد کالای دوم ۹۴۰۳۶۰۹۰۰۱ (مبل چوبی) می‌باشد. با وارد نمودن اطلاعات مذکور، هزینه‌های گمرکی ورود این دو کالا را به خاک روسیه به دلار آمریکا نشان می‌دهد. همچنین بخش راهنمایی در این صفحه گنجانده شده است که می‌تواند در زمان نیاز به یافتن کد طبقه‌بندی کالا و یا وجود هرگونه سؤال به صورت برخط از کارشناسان گمرک پرسیده شود.
به صورت خلاصه در بخش دوم از بحث سازمان گمرک و قوانین گمرکی فدراسیون روسیه، سعی بر آن شد تا به طور خلاصه بحث اظهار الکترونیکی کالاها بیان شود. بدین منظور از گام اول که ثبت در لینک مربوطه در سایت گمرک روسیه و در صورت حائز شرایط لازم بودن، اخذ امضای الکترونیکی و نصب نرم‌افزار کریپتو پرو شروع نمودیم. سپس ۴ مرحله اظهار الکترونیکی کالاها را درفدراسیون روسیه توضیح داده و در انتها به دلیل اهمیت محاسبه و اظهار درست و شفاف هزینه‌های گمرکی، به صورت کوتاه، بخش محاسبه الکترونیکی هزینه‌های گمرکی نیز توضیح داده شد.

منابع:
[۱] Звенигородцева, А. ۲۰۱۵. России в ВТО – Плюсы и минусы для экспорта. URL: https://www.gazeta.ru/eksport/2015/09/24_a_7775321.shtml [accessed 20 مه ۲۰۱۷]
[۲] Миловидова, Л. ۲۰۱۷. Честный, прозрачный и умный. Журнал Таможня. No.7 (414). С.۶.
[۳] Ушкалова, Д. И. ۲۰۱۲. Формирование Таможенного Союза и Единого Экономического Пространства России, Белоруссии и Казахстана: Проблемы и предварительные итоги. Российская Академия Наук Институт Экономики. URL: https://inecon.org/docs/Ushkalova_2013.pdf [accessed 20 مه ۲۰۱۷]
[۴] Чернышев, В. А. и Татаркин, А. И. и Федеров, М. В. ۲۰۱۴. России в ВТО. Год после вступления. Том ۲. Изд. Экономика. С.۲۵.
[5] International LPI Global Ranking. URL: http://lpi.worldbank.org/international/global?sort=asc&order=Customs#datatable [accessed 20 مه ۲۰۱۷]
[۶] Федеральная Таможенная Служба РФ. URL: www.customs.ru

داکتر احسان رسولی نژاد، ایراس

منبع : ایراس