افغانستان سرزمینی است کوهستانی و محاط به خشکی که در نیم کره شرقی بین ۲۹ درجه و ۳۱ دقیقه و ۳۸ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۷۵ درجه و ۶۰ درجه و ۳۱ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع گردیده‌است.
افغانستان سرزمینی است کوهستانی و محاط به خشکی که در نیم کره شرقی بین ۲۹ درجه و ۳۱ دقیقه و ۳۸ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۷۵ درجه و ۶۰ درجه و ۳۱ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع گردیده‌است.
در شمال افغانستان کشورهای تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان، درغرب آن جمهوری اسلامی ایران، در جنوب و جنوب شرق آن پاکستان و در شرق آن کشور چین قرار دارد. مساحت افغانستان ۶۵۲۲۲۵ کیلومتر مربع می‌باشد و چهلمین کشور جهان از لحاظ مساحت به‌شمار می‌رود.
طول مرزهای بین‌المللی افغانستان با جمهوری‌های تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان ۲۰۸۷ کیلومتر با جمهوری اسلامی ایران ۹۳۶ کیلومتر، با پاکستان ۲۴۳۰ کیلومتر و با چین ۷۶ کیلومتر می‌باشد. بیشترین فاصله بین شرق و غرب افغانستان از تنگهٔ خیبر در مرز پاکستان تا تنگه ذوالفقار در مرز ایران حدود ۱۲۴۰ کیلومتر و از شمال تا جنوب حدود ۸۵۵ کیلومتر اندازه‌گیری شده‌است. قابل ذکر است که مرز مشترک ایران و افغانستان از دهانهٔ ذوالفقار در شمال شرق ایران شروع و تا کوه ملک سیاه در جنوب شرق ادامه می‌یابد.
اهمیت استراتژیکی
سرزمین افغانستان به دلیل این که بین آسیای مرکزی، ایران، شبه قارهٔ هند و چین واقع شده‌است، همواره از اهمیت استراتژیکی برخوردار است. در زمان‌های قدیم سه تمدن بزرگی ایرانی، هندی و چینی عمدتاً از طریق سرزمین افغانستان به یکدیگر وصل می‌گردید و بخاطر این که این سرزمین گذرگاه شبه قارهٔ هند به‌شمار می‌رفت، در قرن نوزدهم میلادی به عنوان کشور حایل بین امپراتوری‌های استعماری انگلیس و روسیه اهمیت داشت. افغانستان، در دوران جنگ سرد هم نقش کشور حایل را بین شوروی سابق و مناطق تحت نفوذ غرب در شبه قارهٔ هند به عهده داشت.
در حال حاضر، افغانستان نزدیک‌ترین راه اتصال آسیای مرکزی به دریای آزاد و شبه قارهٔ هند به‌شمار می‌رود و به همین دلیل مورد توجه جدی پاکستان و کمپانی‌های نفتی و شرکت‌های حمل و نقل غربی و به خصوص آمریکا می‌باشد؛ و مهمتر ازهمه موقعیت ژئوپلیتیک افغانستان سبب شد که آمریکا و پیمان ناتو برای سلطه بر خاورمیانه و تحت نظر داشتن روسیه و چین به این کشور لشکر کشی نمایند.
کوه‌های مهم و ارتفاعات
همان طوری که گفته شد افغانستان کشور کوهستانی است که حدود دو سوم آن را کوه‌ها تشکیل می‌دهد. کوه‌های مهم افغانستان عبارت اند از:
۱- سلسله کوه‌های هندوکش که ۶۰۰ کیلومتر طول و ۱۰۰ کیلومتر عرض دارد. ارتفاع بزرگترین قلهٔ آن به نام «نوشاخ» ۷۷۵۰ متر است. این کوه افغانستان را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.
۲- کوه بابا که ۲۰۰ کیلومتر طول دارد و ارتفاع بلندترین قله آن به نام «شاه فولادی» ۵۱۴۳ مترمی باشد. این کوه در هزاره جات واقع شده و به طرف غرب امتداد دارد.
۳- کوه تیربند ترکستان، درشمال افغانستان واقع است، طول آن ۳۰۰ کیلومتر و ارتفاع آن ۲۵۰۰ متر می‌باشد.
۴- سیاه کوه که در غرب افغانستان واقع شده‌است.
۵- کوه سلیمان که در جنوب افغانستان است.
گل کوه، سفید کوه و کوه چکایی از دیگر کوه‌های مهم افغانستان به‌شمار می‌روند. افغانستان با آب‌های گرم از طریق پاکستان حدود ۴۰۰ کیلومتر فاصله دارد و ارتفاع نقاط مختلف آن از سطح دریا از ۶۰۰ تا ۳۰۰۰ متر اندازه‌گیری شده‌است.
رودها و دریاچه‌ها
افغانستان از لحاظ رودخانه‌ها به چهار حوضه تقسیم می‌شود که عبارت اند از: حوضهٔ آمودریا، حوضهٔ کابل، حوضهٔ هریرود و حوضهٔ هلمند ارغنداب. رودخانه‌های مهم این کشور شامل رود آمو (جیحون)، سمنگان، بلخ، رود سفید، قیصار، رود مرغاب، هریرود، رود هلمند، خاشرود، فراه رود، رود کابل، رود پنجشیر، رود علی نگار، رود الیشنگ و رود کنر می‌گردد.
دریاچه‌های افغانستان عبارت اند از: هامون، هلمند، گودزره، دریاچه شیوه، آب ایستادهٔ غزنی، غدیرداغ نمدی، نمک سارهرات و دریاچه زرکول.
وضعیت اقلیمی
آب و هوای افغانستان در مجموع خشک و بری است و تفاوت گرما و سرما در شب و روز و فصول مختلف زیاد می‌باشد. این کشور را از نظر اقلیمی به پنج منطقه تقسیم کرده‌اند که عبارت اند از:
۱- اقلیم کویری و خشک.
۲- اقلیم مدیترانه ای.
۳- اقلیم موسونی.
۴- اقلیم استپی.
۵- اقلیم توندرآلپی.
هر یک از اقلیم‌های فوق‌الذکر تعاریف و مشخصاتی دارند که جای بررسی آن‌ها در این نوشته مختصر نمی‌باشد.
