نگاهی به کاستی‌ها و نواقص کنفرانس بن

بدون شک کنفرانس بن در سال ۲۰۰۱ میلادی بزرگترین فرصت برای استقرار صلح و ثبات دایمی، تحکیم وحدت ملی و دولت سازی بر اساس خواست و ارادهٔ مردم افغانستان بود که متأسفانه به دلایلی از دست رفت و ما نتوانستیم به خوبی از آن بهره‌برداری نماییم.
مهمترین عوامل ناکام ماندن پروسه بن سه چیزاست که در این یادداشت به آنها پرداخته و زوایای آن را روشن می‌سازیم.

الف: فراگیر نبودن کنفرانس بن
یکی از اشتباهاتی که در برگزاری

کنفرانس بن صورت گرفت همه شمول نبودن و فراگیر نبودن کنفرانس بن بود. در کنفرانس بن گروه طالبان به عنوان یکی از جناح‌های قدرت مند و صاحب نفوذ افغانستان در کنفرانس بن دعوت نگردید و جای نمایندگان این گروه در پروسه صلح بن خالی بود.
حضور نمایندگان طالبان در کنفرانس بن و توافق بر سر نظام آینده افغانستان با نظر خواهی از همه جناح‌های درگیر در قضایای افغانستان به شمول طالبان می‌توانست به جنگ‌های طولانی مدت افغانستان خاتمه داده و به بحران کشور پایان بخشد.
غیبت نمایندگان طالبان و حزب اسلامی در کنفرانس بن موجب شد که بخشی از گروه‌های مؤثر و بازیگران قدرت در افغانستان در این مذاکرات نقشی نداشته باشند و در نتیجه تصمیمات و نتایج این کنفرانس را به رسمیت نشناسند و زمینه برای جنگ و درگیری باقی بماند.

ب: دخالت خارجی‌ها
دخالت قدرتهای خارجی بویژه شخص زلمی خلیل زاد در کنفرانس بن و انتخاب ریاست دولت موقت یکی از عوامل ناکامی کنفرانس بن بود که موجب شد پروسه بن به نتایج مطلوب نرسد و فرصت

تشکیل یک دولت ملی از بین برود.
دخالت زلمی خلیل زاد در پروسه انتخاب ریاست دولت موقت و اصرار بر اینکه رئیس دولت موقت باید یک فرد پشتون تبار باشد موجب شد که دکتر عبدالستار سیرت که کاندیدای هیئت رم برای ریاست دولت موقت و از شانس بیشتر برخوردار بود از ریاست دولت موقت بازمانده و حامد کرزی با سفارش آمریکا به عنوان رئیس دولت موقت معرفی شود.
با فشار خلیل زاد سنگ تهداب نظام سیاسی افغانستان در کنفرانس بن کج گذاشته شد و این فرضیه که حتماً رئیس دولت افغانستان از قوم پشتون باشد در دو انتخابات ریاست جمهوری در سالهای ۱۳۹۳ و ۱۳۹۸ افغانستان نیز اعمال گردید و رأی مردم نادیده گرفته شده افراد مورد نظر قدرتهای خارجی براساس سنت شوم انحصارگرایانه بر مسند ریاست جمهوری افغانستان تکیه زدند.

ج: عجله و مصلحت‌اندیشی ناصواب
یکی از مسائلی که موجب شد کنفرانس بن به نتایج مطلوب نرسد عجله برای رسیدن به نتیجه بود. از اول قرار بود این کنفرانس به مدت ۵ روز پایان یابد غافل از اینکه جنگ ۲۰ ساله با کنفرانس ۵ روزه پایان نمی‌یابد.
در کنفرانس بن به عوامل اصلی بحران افغانستان که تبعیض و انحصار قدرت بود توجه نگردید و راه حل مناسبی برای حل ریشه‌ای بحران کشور در نظر گرفته نشد و این مسئله موجب شد که اختلافات

و کشکمش‌های قومی و زبانی پس از کنفرانس بن ادامه یافته و گهگاهی کشور را به سمت بحران تازه سوق دهد.
هیئت جبهه متحد نیز به خاطر برخی مصلحت‌اندیشی‌های ناصواب و به دلیل زودتر تمام شدن کنفرانس بن و رسیدن به یک راه حل سیاسی از خواسته‌های مردم گذشتند و این موجب شد که ریشه‌های بحران همچنان برجا بمانند.
انحصار طلبی، تبعیض و روحیه برتری جویی قومی قبیله‌ای در نزد دولت مردان افغانستان موجب شد که پایه‌های حکومت برآمده از کنفرانس بن سست بوده و با اندک‌ترین فشار سقوط کند.
در شرایط کنونی نیز انحصار، برتری جویی، تحمیل و نادیده گرفتن واقعیت چند قومی افغانستان موجب تداوم بحران و ادامه تنش ونزاع‌های قومی در افغانستان خواهد گردید و کشور را به سمت بحران دیگر سوق خواهد داد.
تنها راه ثبات و امنیت دایمی در افغانستان در نظر گرفتن عدالت اجتماعی و قبول واقعیت عینی افغانستان به عنوان کشور چند قومی است که همگی خود را در تصمیم‌گیری شریک بداند وگرنه صح و امنیت در کشور برقرار نخواهد شد و تجربه‌های ناکام گذشته تکرار خواهد گردید.

گزارشگر : پایگاه اطلاع رسانی پیام آفتاب