صدها رودخانه بزرگ و کوچک در ولایات مختلف کشور وجود دارد که با خطر خشکی مواجه است و باید برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت برای احداث سد روی دست گرفته شده و استفاده بهینه از این آب‌ها صورت گیرد تا در آینده با بحران کم‌آبی مواجه نشویم و هم از لحاظ تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی به خود کفایی برسیم و وابستگی غذایی خود به کشورهای دیگر بویژه پاکستان را کاهش داده و از بین ببریم.
تاریخ انتشار :دوشنبه ۱۶ حوت ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۴۷
کد مطلب : 65994
رود آمو
این رودخانه از فلات پامیر سرچشمه گرفته و به دریاچه آرال می‌ریزد. طول این رودخانه ۲۵۴۰ کیلومتر است که ۱۱۲۶ کیلومتر آن مرز مشترک افغانستان و جمهوری‌های تاجیکستان، ازبکستان وترکمنستان را تشکیل می‌دهد. آب رودخانه‌های کوکچه و قندوز به این رود می‌پیوندند.
در ماه ثور براثر آب شدن برفها، آب این رودخانه زیادمی‌شود و برخی از قسمتهای آن قابلیت کشتی رانی دارد و تجارت و رفت و آمد از شیرخان بندر در ولایت قندوز افغانستان به تاجیکستان و برعکس با کشتی صورت می‌گیرد. در سواحل این رودخانه، شیرخان‌بندر و بندر حیرتان قرار دارد که کالاهای صادراتی یا وارداتی افغانستان با کشورهای آسیای میانه از این بنادر مبادله می‌شود. رود آمو دارای آبشارهای متعددی است که برای تولید نیروی برق آبی نیز قابل استفاده‌است.
مع الاسف با وجود این رود خانهٔ بزرگ و پرآب در مرز شمالی افغانستان شهرهای شمال کشور مثل: تخار، قندوز، سمنگان، مزار شریف، شبرغان، سرپل و… آب لوله کشی ندارند و با کمبود آب مواجه‌اند. مردم منطقه رباطک در ولایت سمنگان آب مورد نیاز خود را از دور دست‌ها با الاغ حمل کرده و می‌آورند و دشت‌های وسیع در این ولایات به دلیل نداشتن آب برای کشاورزی تشنه و بدون کشت مانده است. باوجود اینکه منبع این رود خانه از کوه‌های افغانستان است کشورها تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان از آب آن بهره فراوان برده و برای تولید برق و مواد کشاورزی استفاده می‌نمایند اما متأسفانه نصیب مردم افغانستان در فصل بهار و هنگام طغیان رودآمو فقط سیلاب آن است که ویرانی خانه‌ها و تخریب زمین‌های کشاورزی را در پی دارد.
هریرود
این رودخانه از ارتفاعات لعل وسرجنگل در ولایت غور سرچشمه گرفته و از بهم پیوستن دو رود، درنزدیکی قریهٔ «شینیه دولت یار» به وجود می‌آید و پس از گذشتن از چخچران مرکز ولایت غور وارد ولایت هرات می‌شود. رود «تگاوایشان» در غرب هرات از جملهٔ بزرگترین رودهایی است که به هریرود می‌پیوندد.
هریرود ۱۱۲۴ کیلومتر طول داشته و ۵۶۰ کیلومتر آن در داخل افغانستان جاری است. ۶۰ کیلومتر ازطول این رودخانه، مرز مشترک بین افغانستان و جمهوری اسلامی ایران راتشکیل می‌دهد و سرانجام درشنزارهای جمهوری ترکمنستان (قره قوم) فرومی‌رود. خوش بختانه سد سلما بر روی این رود احداث گردیده و در صورت بهره‌برداری از آن، هم مناطق وسیع زیر کشت رفته و هم آب آشامیدنی و کشاورزی ولایات غور، هرات و بادغیس تا حددوی تأمین می‌گردد و برق مورد نیاز این والایات را فراهم می‌نماید.
هیرمند
هیرمند یکی از رودهای مهم، بزرگ و پرآب افغانستان است که با شعبه‌های خود، نواحی وسیعی ازجنوب غربی کشور را آبیاری می‌نماید. این رود از ارتفاعات ولایات میدان وردک، بامیان و دایکندی سرچشمه می‌گیرد
رود هیرمند با ۱۴۰۰ کیلومتر طول، بزرگترین رودخانه داخلی افغانستان می‌باشد که نقش مهمی در آبادانی و سرسبزی قسمت وسیعی از کشور ما دارد. رود ارغنداب، از جملهٔ بزگترین رودخانه‌هایی است که به این رود می‌پیوندد.
روی رودخانه هیرمند و شعبه‌های آن سدهایی احداث گردیده است. سدکجکی در ولایت هلمند از جمله آنهاست. متأسفانه در سالهای اخیر به دلیل خشکسالی، بخیل شدن آسمان و کم شدن بارش و برف، مردم ساکن در مسیر این رود خانه را با مشکل روبرو کرده است. به همین دلیل دولت افغانستان باید با برنامه‌ریزی صحیح، جامع و آینده نگر به نگرانی مردم این مناطق پایان دهد.
رود کابل
این رود خانه از بهم پیوستن آب دره سنگلاخ و دره سرچشمه بوجود می‌آید که از ارتفاعات کوتل اونَی کوه پغمان سرچشمه می‌گیرد.
این رود پس از گذشتن از شهر کابل، قسمتهای وسیعی از شرق آفغانستان را آبیاری می‌کند؛ و دارای شعبات زیادی است که می‌توان از رودخانه‌های لوگر، سرخرود، و کنر نام برد. برای استفاده بهتر از آب این رودخانه برای زراعت و تولید برق، سدهایی روی این رود احداث شده است که می‌توانیم از بندهای سروبی، نغلو و ماهیپر نام ببریم که بد بختانه در جنگها آسیب فراوان دیده است و در صورت بازسازی کامل و استفاده بهینه از آن مشکل کمبود آب و برق را برطرف خواهد کرد.
رودخانه کابل و شعبه‌های بزرگ و کوچک آن، تنها رود افغانستان است که پس از پیوستن به رود سند در پاکستان به اقیانوس هند می‌ریزد.
علاوه بر اینها صدها رودخانه بزرگ و کوچک دیگر در ولایات مختلف کشور وجود دارد که با خطر خشکی مواجه است و باید برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت برای احداث سد روی دست گرفته شده و استفاده بهینه از این آب‌ها صورت گیرد تا در آینده با بحران کم‌آبی مواجه نشویم و هم از لحاظ تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی به خود کفایی برسیم و وابستگی غذایی خود به کشورهای دیگر بویژه پاکستان را کاهش داده و از بین ببریم.
-سید میرزاحسین احسانی
payam-aftab.com/vdcc0oqe.2bqpo8laa2.html