پیام آفتاب: چند ماه است که گسترش موج بیداری اسلامی در خاورمیانه، اسلام گرایی رهبران ترکیه بخصوص آقای اردوغان را در معرض آزمایش قرار داده است. سفر اردوغان به مصر و دعوت از مسلمانان مصر به لائیسم پرده از سناریوی اسلام گرایی او برداشت، چنان‌که دیگر هیچ توجیهی قابل پذیرش نمی‌باشد.

حزب رفاه ترکیه به رهبری آقای رجب طیب اردوغان، به دلیل سابقهٔ گرایش به جریان اخوان‌المسلمین و داشتن ریشه در حزب رستگاری ملی به رهبری مرحوم نجم‌الدین اربکان، یک حزب اسلام‌گرا شناخته می‌شود. موضع‌گیری‌های اندک متفاوت و به ظاهر مستقلانهٔ رهبران حزب رفاه در قبال جهان اسلام و بخصوص مسئلهٔ فلسطین، و واکنشهای احزاب لائیک و طرح کودتای افسران ارتش علیه آنها، این امید را در میان مردم ترکیه و منطقه بوجود آورد که این کشور در حال رهایی از اردوگاه غرب و صهیونیسم بین‌الملل است. برخی نیروهای اسلام‌گرای سنی که به دلیل تعصب خشک مذهبی و فرقه‌ای آمیخته با فاشیسم قومی، مقاومت اسلامی ضد امپریالیستی و ضد صهیونیستی به رهبری ایران را مطلوب خود نمی‌دیدند گمان کردند که ترکیه دوباره به عنوان پرچمدار اسلامِ مورد نظر آنها ظاهر شده است. این در حالی است که در اولین سفر آقای اردوغان به امریکا- پس از نخست وزیر شدن- جایزهٔ کمیتهٔ آمریکایی صهیونیستها به وی اهدا شد. (۱)
اسلام گرایان سنی با گرایش اخوانی از افغانستان تا مصر به حمایت و جانبداری از رژیم عملاً لائیک و به ظاهر اسلام گرای ترکیه برخاستند. آقای یونس قانونی رئیس سابق مجلس نمایندگان افغانستان با نفی تفکر انقلابی به رهبری آیت‌الله خامنه‌ای سنگ اسلام معتدل به رهبری اردوغان و محمدخاتمی را بر سینه می‌زد و شیخ راشدالغنوشی که روزگاری از جهاد و مبارزه و اسلام انقلابی سخن می‌گفت، پس از بازگشت از لندن به تونس اعلام کرد که الگوی اسلامی او رجب طیب اردوغان است. (۲)
اما اینک چند ماه است که گسترش موج بیداری اسلامی در خاورمیانه، اسلام گرایی رهبران ترکیه بخصوص آقای اردوغان را در معرض آزمایش قرار داده است. ترکیه در جریان قیام‌های مردمی در کشورهای عربی به خوبی دریافت که رژیم‌های استبدادی به لرزه درآمده‌اند؛ بنابراین، با انتقاد گزینشی از برخی حکومت‌های عربی سعی کرد خود را طرفدار قیام‌های مردمی جلوه داده و بر موج دستاوردهای آن سوار شود.
دولت ترکیه در حالی که از قیام‌های مردمی در کشورهای مصر، تونس و لیبی حمایت کرد، به قیام‌های مردمی در عربستان و اردن توجه نکرده و آنها را نادیده گرفت، و از سرکوب خونین قیام مردم بحرین توسط نظامیان اشغالگر عربستان و نیروهای آل خلیفه با سکوت معنی دار حمایت کرد. از سوی دیگر کشورسوریه را- با وجود حاکمیت سکولار استبدادی- که در خط مقدم مبارزه با اسراییل قرار دارد و در جریان قیام‌های مردمی در خاورمیانه آرام بود، با شرکت در توطئهٔ عربستان سعودی و اردن علیه آن کشور، متتشنج ساخت و اینک هماهنگ با آمریکا و رژیم اسرائیل به بهانهٔ سرکوب مردم، تلاش می‌کند که کشور سوریه را از پا درآورد.
ترکیه در شرایطی که انقلاب‌های عربی هنوز به پیروزی واقعی نرسیده‌اند با مداخلهٔ آشکار در سوریه و خط و نشان کشیدن برای مردم مصر، با استقرار سایت‌های سپر موشکی آمریکا در داخل خاک خود علیه ایران موافقت کرده است.
گرچه همسویی ترکیه با آمریکا و غرب - علی رغم تنش ظاهری در روابط ترکیه با اسراییل - در رابطه با تحولات جهان عرب کاملاً محسوس است، و تاکنون می‌شد این همسویی را با توجه به برخی واقعیت‌ها و مصلحت‌ها توجیه کرد. اما سفر اردوغان به مصر و دعوت از مسلمانان مصر به لائیسم پرده از سناریوی اسلام گرایی او برداشت، چنان‌که دیگر هیچ توجیهی قابل پذیرش نمی‌باشد.
موضعگیری‌های چند ماه اخیر ترکیه در قبال تحولات جهان عرب، موافقت آن کشور با استقرار سپر موشکی آمریکا در منطقه و دعوت اردوغان از مصری‌های مسلمان و اغلب اصول‌گرا برای تأسیس دولت لائیک از نظر برخی کارشناسان می‌تواند بیانگر مطالب زیر باشد:
۱. اسلام گرایی دولت کنونی ترکیه و شخص جناب آقای اردوغان رهبر حزب رفاه، سناریویی آمریکایی است که برای مقابله با توانمندی مقاومت اسلامی در منطقه و گسترش محبوبیت آن در جهان اسلام، طراحی شده تا جریان به ظاهر اسلامی رقیب با انقلاب اسلامی و طرفدار فلسطین و جهان اسلام ایجاد شده و بر موج اسلام خواهی در منطقه سوار شود. از این که گفتمان اسلامی ترکها مبتنی بر مذهب اهل سنت است و اکثریت جهان اسلام هم سنی می‌باشند، بر اساس این طرح، ترکیهٔ لائیک می‌تواند بیشتر و آسانتر از ایران شیعی مسلمانان را جذب کند، به خصوص که آمریکا و غرب هم از این کشور حمایت می‌کنند.
۲. حزب و جریان حاکم بر ترکیه، اگر واقعاً یک حزب و جریان متعهد اسلامی، مستقل و عدالت خواه بود، نه آمریکایی‌ها و نه ارتش ترکیه اجازه می‌دادند که این حزب قدرت را در دست بگیرد. چنان‌چه در الجزایر، فلسطین و خود ترکیه در دوران نجم الدین اربکان، دولت‌های منتخب مردم را بر سر کار نگذاشتند؛ و اگر جریان حاکم خود با اتکا به مردم توان بر سر ماندن را می‌داشت بدون شک آمریکا و کلیت نظام سلطه با آن مخالفت می‌کردند، کاری که بیش از ۳۲ سال است با ایران می‌کنند.
۳. ترکیه اگر واقعاً حامی مردم فلسطین و ملت‌های مسلمان عرب می‌بود حتماً روابط نا مشروع خود را با رژیم صهیونیستی قطع می‌کرد، اما آقای اردوغان برای کسب محبوبیت و شاید هم فریب افکار عامه بازی سیاسی به راه انداخته است. با توجه به این واقعیت است که «عادل سلیمان» تحلیلگر مصری می‌گوید: «ترکیه با وجود لحن ضد اسرائیلی اش هرگز اسرائیل را رها نخواهد کرد به ویژه اینکه ترکیه عضو ناتو و همپیمان قوی غرب است.» (۳)
و شاید به همین دلیل است که لائیکهای ترکیه اقدامات اردوغان را به تمسخر گرفتند به طوری که «جنید ارجایوریک» گفت: «بیچاره اعراب نمی‌دانند آن فردی که آنها را به دموکراسی توصیه می‌کند، فقط از آنها برای اهداف خود استفاده می‌کند و به محض تحقق اهداف، اعراب را دور می‌اندازد وی همانند سلطان عثمانی عمل می‌کند.»(۴)
۴. ترکیه از سوی آمریکا وظیفه دارد که قیام‌های مردمی و اسلامی در جهان اسلام را با شعار حمایت و جانبداری از آنها به انحراف کشیده و دوباره به دام امپریالیسم غرب اندازد. اظهارات اردوغان در مصر در رابطه با نظام لائیک این برداشت کارشناسان در مورد مأموریت ترکیه را تقویت می‌کند. اردوغان در جریان سفرش به مصر در گفتگو با یک کانال تلویزیونی به نام (Dream TV) در تاریخ ۲۲/۶/۹۰ به مردم مصر توصیه کرد که بعد از سرنگونی رژیم مبارک در این کشور، اقدام به تدوین قانون اساسی بر اساس لائیسم نموده و رژیم لائیک در مصر تأسیس کنند. (۵)
روزنامه «وطن» چاپ ترکیه با انتشار خبر دعوت اردوغان از مردم مصر به لائیسم، نوشت که اردوغان موضع خود را در این زمینه که آیا بعد از رژیم مبارک در مصر رژیم جدید مبتنی بر قوانین شریعت و یا لائیسم باشد، مشخص ساخت و در صف مخالفان شریعت اسلام قرار گرفت. (۶)
به نظر می‌رسد آقای اردوغان با اظهاراتش در مصر اشتباهی بزرگی را مرتکب شد؛ او استقبال جهان عرب و مردم ترکیه از خود و دولتش را تنها به حساب خودش گذاشته است و به این توهم گرفتار شده است که هرچه او بگوید و بکند مورد استقبال قرار می‌گیرد. در حالی که مردم فریب موضعگیری مستقل و اسلام گرایی او را خورده‌اند و چنین فکر کرده‌اند که او در پی احیای قدرت اسلامی و برپایی نظام‌های سیاسی مستقل در منطقه است و با سلطهٔ غرب و صهیونیستها مبارزه می‌کند!
اردوغان اگر به تعبیر برخی کارشناسان، مأمور امریکاست هم اشتباه کرد و اگر گرفتار توهم شده است نیز رفتاری بدی را تجربه کرد، تجربهٔ شکست خورده‌ای که در ایران تاکنون دوبار اتفاق افتاده است. نظامی را که اردوغان، مردم مصر را به تأسیس آن توصیه می‌کند تا کنون در مصر و دیگر کشورهای عربی حاکمیت دارند و مردم علیه آن‌ها عصیان کرده‌اند. شعارها و خاستگاه‌های مبارزاتی مردم خاورمیانه نشان می‌دهد که آنها تنها با جنبهٔ غیر دموکراتیک رژیم‌های حاکم مبارزه نمی‌کنند، بلکه از اساس، نظام سکولار را چه استبدادی باشد چه دموکراتیک نفی می‌کنند، و متأسفانه آقای اردوغان به این امر توجه نکرده است. واکنش شدید جنبش اخوان‌المسلمین، بیانگر شکست مأموریت و تجربهٔ آقای اردوغان است. «محمدغزلان» سخنگوی اخوان‌المسلمین، اظهارات اردوغان را در مورد تأسیس نظام لائیک در مصر دخالت در امور داخلی این کشور دانست و گفت: «تجربیات کشورها منحصر به فرد است و در خیلی موارد قابل کپی برداری نیست.»(۷)

***

پانوشت‌ها:
 1- www.wrmea.com/... /5060-erdogans-third-us-visit-comes-cl... m
۲- پیام آفتاب ۱۳۸۹/۱۱/۱
۳- خبرگزاری مهر ۲۳/۶/۹۰
۴- خبرگزاری مهر ۲۳/۶/۹۰
۵- خبرگزاری فارس ۲۴/۶/۹۰
۶- همان منبع
۷- همان منبع.