متحد استراتژیک بر اساس استراتژی بلند مدت و با در نظر داشت منافع ملی تشخیص داده می شود. استراتژی بلند مدت یکجانبه قابل اجرا نیست و باید با منافع ملی هر دو جانب اتحاد، مطابقت داشته باشد.

اخیراً «حنیف اتمر» وزیر پیشین وزارت داخله افغانستان در یک کنفرانس مطبوعاتی در کابل با «امرالله صالح»، رئیس پیشین ریاست امنیت ملی افغانستان شرکت نموده و هر دو خواستار استقرار پایگاه دایمی آمریکا در افغانستان شدند. آنها رقابت‌های منطقه‌ای را با عث از سر گیری جنگ در افغانستان قلمداد کردند. آقای اتمر در این زمینه گفت: «منفعت ملی ماست که در برابر رقابت‌های منطقه‌ای که باعث جنگ نیابتی در کشور می‌شود، ایستادگی کنیم و در این جا به یک متحد استراتژیک بین‌المللی نیاز داریم.»
امرالله صالح نیز در این کنفرانس مطبوعاتی گفت: «ما به پایگاه نظامی آمریکا ضرورت داریم.»
قبل از آن جنرال عبدالرحیم وردک، وزیر دفاع افغانستان نیز از نیاز به حمایت نظامی درازمدت آمریکا و از طرح پایگاه دایمی آن کشور در افغانستان سخن گفته بود.
در رابطه با متحد استراتژیک و جنگ نیابتی چند پرسش مطرح است:
۱- متحد استراتژیک بر اساس استراتژی تعیین می‌شود و یا بر اساس تاکتیک؟
۲- کشورهای دیگر از متحد استراتژیک چه تجربه‌ای دارند؟
۳- آیا جنگ نیابتی در افغانستان پایان یافته بود که از آغاز مجدد آن جلوگیری شود؟
متحد استراتژیک بر اساس استراتژی بلند مدت و با در نظر داشت منافع ملی تشخیص داده می‌شود. استراتژی بلند مدت یکجانبه قابل اجرا نیست و باید با منافع ملی هر دو جانب اتحاد، مطابقت داشته باشد. از سوی دیگر ضرورت دارد که منافع ملی به صورت اساسی تعریف و تبیین شود و مورد «توافق عام» در سطح ملی قرار بگیرد. «منافع ملی» را که هر گروه سیاسی یا اجتماعی بر اساس منافع محدود گروهی و اندیشه سیاسی خاص خود تعریف کند، نمی‌توان به معنای واقعی و حقیقی‌اش پذیرفت و آن را بر تمام ملت تسری داد.
استراتژی بلند مدت ایالات متحده آمریکا مبتنی بر سلطه بر منابع اقتصادی و ژئوپلیتیک منطقه آسیای مرکزی و خاورمیانه است. این استراتژی در نهایت تحت فشار قرار دادن قدرت‌های منطقه‌ای و همسایه افغانستان مانند روسیه، چین، هند و ایران است و در مورد ایران خصومت و براندازی نیز مطرح است. در مورد افغانستان متأسفانه هر گروه قومی، سیاسی و فرقه‌ای منافع گروهی خود را منافع ملی قلمداد می‌کند و توافق عام بر سر تعریف منافع ملی وجو ندارد. یکی منافع ملی را در همسویی با آمریکا و غرب مورد ارزیابی قرار می‌دهد و دیگری در همسویی با روسیه، پاکستان و یا کشور دیگری. همین‌طور نمادهای ملی مورد توافق عام وجود ندارد. گروهی عبدالرحمان خان و نادرخان را قهرمان ملی می‌دانند و گروهی دیگر آنان را جنایتکار و خائن ملی معرفی می‌کنند. گروهی رشید دوستم و احمدشاه مسعود را قهرمان ملی می‌شناسند، گروهی دیگر، آنان را قبول نداشته و نفرین می‌کنند.
در کشوری که منافع ملی مورد توافق عام هنوز تعریف نشده چطور برای آن می‌توان استراتژی بلند مدت و متحد استراتژیک تعریف کرد. با وجود آن اگر مشترکات تاریخی، فرهنگی، و اجتماعی مردم افغانستان مد نظر قرار داده شود منافع آنها که مستلزم صلح و آرامش و توسعه و پیشرفت است با منافع سلطه جویانهٔ ایالات متحده آمریکا در منطقه که مستلزم تجاوز و جنگ است مطابقت ندارد؛ بنابراین، استراتژی بلند مدت افغانستان به عنوان یک کشور مستقل نمی‌تواند با استراتژی آمریکا مطابقت داشته باشد، مگر اینکه افغانستان را اشغال شده و مستعمرهٔ آمریکا به حساب آوریم.
چون منافع استراتژیک کشور مستقل افغانستان با منافع استراتژیک آمریکا مطابقت ندارد، آمریکا را نمی‌توان متحد استراتژیک افغانستان قلمداد کرد. از سوی دیگر اتحاد استراتژیک کشور قدرتمند با یک کشور ضعیف و فقیر و وابسته به حمایت خارجی و به‌خصوص همان کشور قدرتمند، چیزی جز پذیرفتن سلطهٔ کشور قدرتمند بر کشور ضعیف نیست و اتحاد میان آنها به معنای اتحاد میان گرگ و میش است؛ و اگر منافع مشترکی در روابط استراتژیک آمریکا و افغانستان و جود داشته باشد، این روابط در صورتی شرافتمندانه است که نیروهای آن کشور نه تنها در خاک افغانستان بلکه در منطقه حضور نداشته باشند. آنانی که صادقانه و نه از روی مزدوری و منافع شخصی و گروهی خواستار حضور دایمی نیروهای آمریکا در افغانستان هستند، اولا باید بدانند که این درخواست توهین به ملت آزادیخواه افغانستان است. اگر ملت افغانستان نمی‌تواند بر سر پای خود ایستاده و سرنوشت خود را به دست خود تعیین کند، بهتر است که چنین ملتی اصلاً وجود نداشته باشد.
ثانیاً حدود ده سال است که نیروهای آمریکایی و پیمان ناتو در افغاستان پایگاه دارند اما در طی این مدت دستاوردی جز به خاک و خون کشیدن مردم افغانستان و گسترش نا امنی در افغانستان و منطقه نداشته‌اند و خود به شکست‌شان بارها اعتراف کرده‌اند. حالا چه دلیل دیگری برای حضور دایمی آنها در این سرزمین وجو دارد؟
شگفت‌آور است که افرادی مانند آقای حنیف اتمر چنین تبلیغ می‌کنند که قبلاً در افغانستان گروه‌های جنگجوی افغانی به نیابت از کشورهای منطقه با یکدیگر می‌جنگیدند و با لشکرکشی آمریکا این جنگ‌ها پایان یافته است و اگر نیروهای خارجی از این کشور خارج شوند بار دیگر جنگ نیابتی از سر گرفته می‌شود.
آیا آمریکا و کشورهای عضو ناتو درجنگ‌های نیابتی گذشته در افغانستان شرکت نداشتند؟ آیا آنها از جنگجویانی که به نیابت از پاکستان و عربستان در افغانستان می‌جنگیدند حمایت مالی، تبلیغاتی و حتی نظامی و سیاسی نمی‌کردند؟ آیا پاکستان و عربستان متحد استراتژیک آمریکا در منطقه نمی‌باشند. آیا بر اساس تعریف آقای اتمر گروهی به نیابت از ترکیه در افغانستان نمی‌جنگید؟ آیا ترکیه متحد استراتژیک آمریکا نمی‌باشد؟
از سویی دیگر جنگ‌های نیابتی گذشته با حضور نیروهای آمریکایی نه‌تنها پایان نیافته است، بلکه تشدید هم یافته است، با این تفاوت که جنگجویان متهم به نیابت از روسیه، هند و ایران از صحنه‌های نظامی حذف شده‌اند و در جنگ شرکت ندارند؛ و تفاوت دیگر این که در حال حاضر آمریکا و پیمان ناتو به شمول ترکیه بدون نیابت و به‌طور مستقیم خودشان وارد جنگ شده و طرف‌های دیگر به نیابت از متحدان استراتژیک آمریکا در منطقه می‌جنگند.
هر دو طرف جنگ متحدان استراتژیک آمریکا هستند، پاکستان که گاهی با نیروهای نیابتی و گاهی مستقیم در افغانستان می‌جنگد متحد استراتژیک امریکاست. آمریکا چطور می‌تواند هم متحد استراتژیک افغانستان و هم متحد استراتژیک دشمن افغانستان باشد؟ اگر این‌گونه اتحاد استراتژیک مشکل گشا می‌بود باید تا کنون مناقشهٔ اعراب و اسرائیل حل می‌شد، چرا که آمریکا هم متحد استراتژیک رژیم صهیونیستی است و هم متحد استراتژیک رژیم‌های حاکم بر کشورهای عربی.
موضوع مهم دیگر این‌که: هر که ناموزد از گردش روزگار - هیچ ناموزد از هیچ آموزگار. طرفداران حضور پایگاه‌های دایمی آمریکا باید چشمشان را باز کنند و از قیام‌های مردمی که در خاورمیانه در جریان است و اتحاد استراتژیک آمریکا با دولت‌های وابستهٔ عربی رابه چالش کشیده است عبرت بگیرند. دولت‌های مستبد مصر، تونس، بحرین، یمن، و لیبیا متحدان استراتژیک آمریکا بودند، اما آمریکا با این متحدان خود چه کرد؟ جز این‌که آنهارا ذلیل ساخته و زمینهٔ سقوط شان را فراهم کرد.
/سید محمدباقر مصباح‌زاده