پروژه تاپی یکی از بزرگترین پروژه‌های اقتصادی و گازرسانی در آسیا هست که چندین سال است بلا تکلیف مانده است و با مشکلات عدیده‌ای و گره‌های سیاسی امنیتی مواجه است و به همین دلیل علیرغم توافقات اولیه و اشتیاق کشورهای عضو این پروژه هنوز هم سرنوشت آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

ایده اولیه این پروژه در سال ۱۹۹۷ در دوره اول حکومت طالبان در افغانستان پیدا شد که اجرای آن ضرورت به زمان و شرایط داشت.پیشرفت و عملی شدن این پروژه بزرگ به ثبات و امنیت در افغانستان بستگی دارد. در سال ۲۰۱۶ شرکت یونوکال رسماً در داخل ترکمنستان کار را آغاز نمود تا ژانویۀ ۲۰۱۸ کار آن خاتمه یافت. قرار بود در فوریۀ ۲۰۱۸ کار آن در داخل افغانستان آغاز گردد که به دلایل مشکلات امنیتی در افغانستان و همچنین اختلافات سیاسی میان هند و پاکستان با مانع مواجه شد.

طول این خط لوله ۱٬۸۱۴ کیلومتر است که گاز ترکمنستان را از طریق افغانستان به پاکستان و هند انتقال می‌دهد. این لوله از ولایت‌های هرات، فراه، نیمروز، هلمند و قندهار می‌گذرد و ۸۱۶ کیلومتر از مجموع ۱٬۸۱۴ آن در خاک افغانستان کشیده می‌شود.
خط لوله تاپی سالانه ظرفیت انتقال ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز را به سه کشور افغانستان، پاکستان و هند دارد. افغانستان که اصلاً نقش ترانزیتی در این پروژه دارد، خود از خریداران گاز وارداتی نیز هست. بر اساس توافقی که صورت گرفته، افغانستان در سه دهه، سه میلیارد متر مکعب گاز را از ترکمنستان می‌خرد. در طول مسیر خط لوله گاز تاپی، ۱۲ پمپ فشار نصب می‌شود که پنج تای آن به ارزش یک میلیارد دلار در افغانستان احداث خواهد شد. به این ترتیب، هرات نخستین ولایتی است که از انرژی وارداتی استفاده ارزان‌تر و گسترده‌تر خواهد برد.
 
بیش از هفت میلیارد دلار برای احداث این خط لوله هزینه خواهد شد و هزینه گاز آن بیش از ۱۵ میلیارد دلار برآورد شده‌است. با بهره‌برداری از پروژه تاپی، سالانه افغانستان گذشته از گرفتن گاز کافی از این پروژه، بیش از چهار صد میلیون دلار حق ترانزیت گاز بدست خواهند آورد.

این خط لوله ۱٬۸۱۴ کیلومتری از میدان‌های گازی ترکمنستان آغاز می‌شود و سپس از طریق افغانستان و پاکستان به هند امتداد می‌یابد. نقطه شروع این خط لوله در میدان گاز گالکینیش ترکمنستان قرار داد. در افغانستان این خط لوله در کنار بزرگراه قندهار-هرات در غرب افغانستان امتداد یافته و پس از ورود به پاکستان از کویته و مولتان می‌گذرد. مقصد نهایی این خط لوله شهر فاضلکا در هند و در نزدیکی مرز بین پاکستان و هند خواهد بود.

قرار بود در کنار پروژه تاپی چند پروژه دیگر نیز آغاز شود که یکی از این پروژه‌ها، پروژه انتقال برق ۵۰۰ کیلووات ترکمنستان، افغانستان و پاکستان است که برق ترکمنستان را به پاکستان از طریق افغانستان انتقال خواهد داد.

بربنیاد گفته‌های مسئولان حکومت پیشین افغانستان، افغانستان سالانه تا ۱۱۰ میلیون دالر حق ترانزیت از انتقال برق ترکمنستان به پاکستان به دست خواهد آورد و سه سب‌-استیشن برق در ولایت‌های هرات، فراه و قندهار ساخته خواهند شد.
به اضافه انتقال برق، کابل فیبرنوری نیز در منطقه کشیده خواهد شد و کشورهای همسایه را با هم وصل خواهد کرد.

پروژه دیگری که در امتداد لوله گاز پروژه تاپی قرار است عملی شود ، خط آهنی است که پاکستان و ترکمنستان را از طریق افغانستان با هم وصل می‌کند.
با اینکه چند سال از آغاز این پروژه می گذرد و کار اجرایی این پروژه در داخل ترکمنستان به پایان رسیده اما اجراین این پروژه در داخل افغانستان هنوز هم با موانع زیادی مواجه است.

در هفته‌های اخیر فعالیت دیپلماتیک طالبان برای آغاز و اجرای این پروژه در داخل افغانستان افزایش یافته و هیأت‌های طالبان با مقامات ترکمنستان در این زمینه دیدارهایی داشته و طالبان از خواستار روشن شدن وضعیت این پروژه و تعیین زمان دقیق آغاز به کار آن در دخال افغانستان شده است و هیأت طالبان از مقامات ترکمن خواسته تا برنامه شروع کار این پروژه را در اختیار وزارت معادن طالبان قرار دهد.

هرچند با سقوط دولت جمهوری و به قدرت رسیدن مجدد طالبان به نظر می‌رسد مشکلات امنیتی از سر راه این پروژه برداشته شده اما مشکلات دیگر بر سر راه این پروژه به وجود آمده است و آن مشکلات سیاسی و عدم مشروعیت داخلی و بین المللی طالبان است.

پس از سقوط حکومت پیشین، منابع رسمی پاکستان اعلام کردند که بانک آسیایی، یکی از حامیان اصلی مالی این پروژه، از تمویل تاپی دست کشیده است. زیرا، حکومت طالبان به رسمیت شناخته نشده است.

سرمایه گذاری شرکت‌های منطقه فعلا در حد صحبت باقی مانده است. یک دلیل آن این است که حکومت طالبان به رسمیت شناخته نشده و نگرانی‌های امنیتی کشورهای قدرتمند منطقه و جهان را نادیده گرفته است.

طالبان تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار دارد. این کشور تنها دادوستد انساندوستانه، مانند انتقال پول برای پروژه‌های بشردوستانه، با طالبان را برای کمک به مردم افغانستان، از این تحریم‌ها مستثنا کرده است.

بنا به قوانین ایالات متحده، شرکت‌های خارجی در صورت نقض تحریم‌های امریکا با جریمه‌های مالی سنگین و حتا ممنوعیت فعالیت اقتصادی در بازارهای امریکا رو به رو می‌شوند.

از این رو بعید است که گرهی بخت تاپی به این زودی‌ها باز و کار اجرایی آن در خاک افغانستان آغاز شود.
عدم مشروعیت بین المللی و به رسمیت شناخته نشدن حکومت طالبان مانعی بزرگی است که سر این پروژه عظیم اقتصادی قرار دارد.

بدون حل سیاسی مسائل افغانستان و استقرار یک دولت مشروع در کابل که هم مشروعیت داخلی داشته باشد و هم مشروعیت بین المللی بعید به نظر می‌رسد که کار پروژه تاپی به این زودی‌ها آغاز شود.