گزیده ای از اخبار
گزیده ای از اخبار
گزیده ای از اخبار
گزیده ای از اخبار
گزیده ای از اخبار
زیربخش ها
گزیده ای از اخبار
یک سال گذشت
محمد بن سلمان و پیامدهای قتل جمال خاشقجی
جمال احمد خاشقجی در ۱۳ اکتبر ۱۹۵۸ در مدینه متولد شد. پدربزرگش که اصالت ترکیه‌ای داشته با یک زن عربستانی ازدواج می‌کند و پزشک شخصی شاه عبدالعزیز آل‌سعود بنیانگذار پادشاهی آل‌سعود، بوده‌است.
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۸ عقرب ۱۳۹۹ ساعت ۱۴:۰۵
***
جمال احمد خاشقجی در ۱۳ اکتبر ۱۹۵۸ در مدینه متولد شد. پدربزرگش که اصالت ترکیه‌ای داشته با یک زن عربستانی ازدواج می‌کند و پزشک شخصی شاه عبدالعزیز آل‌سعود بنیانگذار پادشاهی آل‌سعود، بوده‌است.
او تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در عربستان سعودی ادامه داد و در سال ۱۹۸۲ مدرک کارشناسی در مدیریت کسب و کار از دانشگاه ایندیانا در ایالات متحده را گرفت.
از سال ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۴ به‌عنوان مدیر کتابفروشی‌های تهامه حرفه خود را آغاز کرد بعدها به‌عنوان خبرنگاری در روزنامه عربستان سعودی کار کرد و همچنین خبرنگاری در روزنامه و هفته نامه‌های عربی را انجام داد. او در سال ۱۹۹۱ سردبیر مجله المدینه شد و تا ۱۹۹۹ در این سمت باقی بود.
در سابقه او خبرنگاری در کشورهایی مانند افغانستان، الجزایر، کویت، سودان و خاورمیانه نیز به ثبت رسیده‌است و از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳ در سمت سردبیری عرب نیوز منصوب شد.
خاشقجی در سال ۲۰۰۳ سردبیر روزنامه الوطن عربستان بوده و در کمتر از دو ماه در ماه مه ۲۰۰۳ توسط وزارت اطلاعات عربستان اخراج شد چرا که نقدی بر ابن تیمیه پدر بنیانگذار وهابیت صورت گرفت. پس از اخراج او به‌طور داوطلبانه به لندن تبعید و در آنجا مشاور ترکی الفیصل شد.
دیدگاه‌های سیاسی
خاشقجی با آزادی بیان و آزادی مطبوعاتی در جهان عرب موافق بود. او از ساخت شهرک‌سازی اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی فلسطین انتقاد کرد و همچنین از جنگ عربستان در یمن نیز انتقاد کرد و می‌گفت باید محمد بن‌سلمان خشونت را پایان دهد.
وی ابتدا طرفدار اخوان المسلمین شد و بعدها با بینش بیشتر راه خود را جدا کرد و محافظه‌کار، اسلام‌گرا و ضد غرب سخنرانی می‌کرد.
طبق برخی از اطلاعات و گزارشات رسانه‌ها، وی طرفدار رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور فعلی ترکیه و همچنین نظام اسلامی گردید.
قتل خاشقجی
خاشقجی در ۲ اکتبر ۲۰۱۸ به کنسولگری عربستان سعودی در استانبول وارد شد اما هیچ دوربین مداربسته‌ای خروج او را ضبط نکرده‌است سپس بحث مفقود شدن و قتل او مطرح شد که در نهایت حتی عربستان نیز که قائل به گم شدن خاشقجی بود به کشته شدن او اعتراف کرد و در ۳۱ اکتبر بیانیه‌ای توسط دادستان استانبول منتشر شد مبنی بر اینکه خاشقجی خفه و بدن او تکه‌تکه شده و طبق گفته‌های مقامات ترکیه ممکن است بدن او در اسید حل شده باشد و همچنین شواهدی به دست آمده که نشان می‌دهد این قتل به دستور خانواده سلطنتی سعودی صورت گرفته‌است.
رسانه‌های ترکیه اعلام کردند که ۱۵ نفر از کارکنان محلی کنسولگری سعودی در استانبول برای شهادت دربارهٔ ناپدید شدن روزنامه‌نگار منتقد آل‌سعود در دفتر دادستانی ترکیه حاضر شده‌اند.
شبکه خبری ان.تی. وی ترکیه اعلام کرد که این افراد همگی از اتباع ترکیه و کارمند کنسولگری ریاض در استانبول هستند. رسانه‌های ترکیه پیش از این اعلام کرده بودند که تعدادی از کارکنان محلی کنسولگری عربستان سعودی در استانبول در روز و ساعت حضور خاشقجی در ساختمان کنسولگری به مرخصی اجباری فرستاده شده‌اند.
همچنین روزنامه صباح ترکیه، تصاویر جدیدی از تیم ۱۵ نفره اعزامی سعودی که از آنها به‌عنوان ‹تیم ترور جمال خاشقجی› نام برده می‌شود، در حال خروج از فرودگاه استانبول منتشر کرد. برخی رسانه‌ها پیش از این مدعی شده بودند که جمال خاشقجی توسط این تیم ۱۵ نفره پس از شکنجه در ساختمان کنسولگری به قتل رسیده و جسد مثله و قطعه قطعه شده او توسط آنها با سوءاستفاده از مصونیت دیپلماتیک در داخل چمدان‌هایی از فرودگاه به عربستان منتقل شده‌است. روزنامه صباح ترکیه در خبر خود اعلام کرد که نیروهای امنیتی ترکیه اعضای این تیم را در مناطق مختلف شهر استانبول نیز ردیابی کرده‌اند و دو نفر از آنها به اسامی‌منصور ابوحسین و نایف العریفی در اول اکتبر (روز قبل از ناپدید شدن خاشقجی) با هواپیمای ویژه وارد فرودگاه آتاتورک استانبول شده‌اند.
با انتشار خبر ناپدید شدن خاشقجی در ساختمان کنسولگری عربستان، موجی از خشم و واکنش‌های تند علیه حکومت آل‌سعود در سراسر جهان به راه افتاد تا جایی که سران بسیاری از کشورهای غربی خواهان پاسخی شفاف از سوی ریاض شدند.
ناپدیدشدن روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری ترکیه یکی از بی‌سابقه‌ترین بحران‌هایی است که خاندان سعودی و رهبر جوان آن محمد بن‌سلمان با آن روبه‌رو شد.
«اَگنس کالامارد» گزارشگر ویژه سازمان ملل در حوزه ترورهای غیرقانونی و خودسرانه در دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل گفت «محمد بن‌سلمان» ولیعهد سعودی مظنون اصلی پرونده قتل «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار منتقد آل‌سعود که در سال ۲۰۱۸ در کنسولگری ریاض در استانبول به قتل رسید است.
وی گفت: ببینید، فکر می‌کنم در ارتباط با اینکه چه کسی دستور این قتل را صادر و انگیزه آن را ایجاد کرد، بن‌سلمان مظنون اصلی است.
این مقام سازمان ملل که وکیل شناخته‌شده‌ای در زمینه حقوق بشر هم هست، در ادامه تأکید کرد جرمی‌با این مشخصات نمی‌توانست بدون مشارکت ولیعهد سعودی واقع شود.
وی گفت: به این مسئله طبق اطلاعاتی که بیش از یک سال قبل ارائه شد، اعتقاد دارم، سیا [آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا] احتمالاً این اطلاعات را در اختیار دارد.
چرایی قتل خاشقجی
خاشقجی قبل از مرگش با انتشار کتابی به نام «چشم‌انداز شهروند ۲۰۳۰» این موضوع را پیش‌بینی کرده بود.
این کتاب در واقع مجموعه مقاله‌های خاشقجی دربارهٔ نیازهای اقتصادی و اجتماعی شهروندان سعودی مانند مسکن، شغل، آموزش، بهداشت، ورزش و غیره و ناتوانی محمد بن‌سلمان از تأمین آن در سال ۲۰۳۰ بود.
وی نوشته بود که فرهنگ اسلامی در عربستان سعودی به‌خاطر سیاست‌های محمد بن‌سلمان در معرض خطر قرار دارد که به همین دلیل کشور به دلیل عوارض ناشی از سیاست‌های بن‌سلمانی تجزیه خواهد شد.
خاشقجی نوشته بود: عربستان به دلیل سیاست‌های محمد بن‌سلمان، اسلامی که سبب پیشرفت جامعه شود را از دست خواهد داد لذا در صورتی که جامعه سعودی اسلام وحدت آفرین خود را از دست بدهد فرهنگ اسلامی خود را نیز از دست خواهد داد و به این‌ترتیب اصلاً امتی واحد در این کشور باقی نخواهد ماند و جامعه سعودی دچار تجزیه خواهد شد.
مواضع اتحادیه اروپا
«آنتونیو پنزری» رئیس کمیته حقوق بشر اتحادیه اروپا در روزنامه واشینگتن‌پست نوشت: قتل تأثرآور خاشقجی روشن می‌کند چگونه حقوق بشر در حکومت سعودی به‌صورت وحشیانه نقض می‌شود.
پنزری افزود: با وجود آنکه بن‌سلمان برای نمایش اصلاحات در کشور خود و اینکه نشان دهد یک رهبر طرفدار حقوق بشر در منطقه است، به پایتخت‌های کشورهای جهان سفر می‌کند اما حکومت او در مسیری گام برمی‌دارد که کاملاً خلاف این نمایش است. پنزری با تأکید بر اینکه اتحادیه اروپا باید در پرونده خاشقجی فعال باشد، گفت به تلاش خود تا زمان روشن شدن آنچه بر سر خاشقجی آمده ادامه می‌دهد. وی افزود: عربستان نمی‌تواند با کم‌کاری از این پرونده فرار کند. سازمان سیا در گزارشی محرمانه با اطمینان اعلام کرده که بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، دستور قتل قاشقجی را صادر کرده‌است.
مواضع سازمان ملل
کالامار نماینده ویژه سازمان ملل گفته‌است: از اینکه بن‌سلمان بدون تردید روزی محاکمه خواهد شد، نوعی اشاره ضمنی به این حقیقت است که «مصونیت «بن‌سلمان با پایان دوره ریاست جمهوری ترامپ به پایان می‌رسد و او باید بهای این جنایت را بدهد.
گزارش تازه سازمان ملل دربارهٔ قتل خاشقجی، نخستین گزارش مستقل در این‌باره است. «اگنس کالامارد» گزارشگر ویژه سازمان ملل در این گزارش نه تنها ثابت می‌کند که مقامات سعودی در عالی‌ترین سطوح، در برنامه‌ریزی و اجرای قتل دخیل بوده‌اند بلکه نشان می‌دهد آنها چگونه به دقت برای مخفی کردن قتل از جامعه بین‌المللی برنامه‌ریزی کردند.
در ادامه به نکات کلیدی در این گزارش می‌پردازیم:
۱. محمد بن‌سلمان مسئول قتل خاشقجی است و باید تحت بازجویی قرار گیرد
این گزارش نتیجه‌گیری کرده‌است که قتل خاشقجی کاملاً برنامه‌ریزی شده بوده و توسط کسانی اجرا شده که مستقیماً از بالاترین مقامات حکومتی به‌ویژه شخص بن‌سلمان دستور می‌گرفتند.
۲. مقامات سعودی پیش از کشتن خاشقجی به او دروغ گفته بودند
پس از ورود خاشقجی به کنسولگری عربستان در استانبول، مقامات عربستان به دروغ به او گفته بودند که پلیس بین‌الملل، حکم استرداد او به عربستان را صادر کرده‌است. آنها به خاشقجی پیشنهاد کردند این موضوع را با پیامک به پسر خود اطلاع بدهد تا ناپدید شدن او را طبیعی‌تر جلوه بدهند.
۳. به خاشقجی آرام‌بخش داده شد و سپس او را خفه کردند
بلافاصله پس از پیشنهاد ارسال پیامک به پسرش، خاشقجی به آنها مشکوک شده بود. در صداهای ضبط شده که از کنسولگری به‌دست آمده وی به مأموران گفت: این یک دستمال است. آیا می‌خواهید من را بیهوش کنید. آنها به او جواب دادند: می‌خواهیم تو را بیهوش کنیم. مقامات ترکیه معتقدند احتمالاً او با استفاده از یک کیسه پلاستیکی خفه شده‌است.
۴. دربارهٔ برنامه تکه‌تکه کردن جسد خاشقجی پیش از ورود او به کنسولگری در استانبول بحث شده بود
بر اساس صداهای ضبط شده از کنسولگری که کالامارد آنها را شنیده، پیش از ورود خاشقجی، دو فرد عربستانی دربارهٔ برنامه تکه‌تکه کردن او بحث می‌کردند.
۵. قتل او کاملاً به‌صورت مخفیانه انجام شد
در روز اول اکتبر ۲۰۱۸، مقامات سعودی در کنسولگری دربارهٔ جزئیات قتل که قرار بود روز بعد انجام شود بحث کردند. آنها گفتند: فردا یک مأمور از عربستان خواهد آمد تا در کنسولگری کاری را انجام دهد. آنها به کارمندان غیرعربستانی گفته بودند که آن روز سر کار نیایند یا ظهر آن روز همه را مرخص کردند.
۶. برنامه‌ریزی برای قتل او از روز ۲۸ سپتامبر (۶ میزان/مهر ۱۳۹۷) شروع شده بود
خاشقجی روز ۲۸ سپتامبر به کنسولگری مراجعه کرده بود تا نامه‌ای مبنی بر مجرد بودن خود بگیرد تا بتواند با «خدیجه چنگیز» نامزد خود ازدواج کند. مسئولان به او گفتند باید روز ۲ اکتبر (۱۰ میزان/مهر ۱۳۹۷) مجدداً برگردد تا نامه را بگیرد. شب آن روز، «محمد العتیبی» سرکنسول عربستان در تماس با یکی از اعضای کنسولگری گفته بود: رئیس سازمان امنیت ملی عربستان با من تماس گرفته و مأموریتی را به من محول کرده‌است.
۷. مجازات‌های دستگاه قضایی سعودی علیه مقصران احتمالی باید متوقف شود
در این گزارش آمده به علت عدم مطابقت مجازات‌های اعمال شده از سوی مقامات سعودی برای متهمان با قوانین بین‌المللی، این مجازات‌ها باید متوقف شود.
۸. برخی کشورها ممکن است در عدم موفقیت در اجرای عدالت مقصر باشند
کالامارد می‌گوید در حالی که عربستان، اعضای شورای امنیت سازمان ملل را دعوت کرد تا برای شنیدن برخی توضیحات جمع شوند، حضور آنها را به عدم افشای محتوای جلسه مشروط کرده بود. موافقت آنها با این شرط، بدان معنی است که نظرات این اعضا نمی‌تواند در تحقیقات معتبر شناخته شود و این امر بر اجرای عدالت تأثیر می‌گذارد.
۹. جهان باید بن‌سلمان را تحریم کند
کالامارد در این گزارش می‌گوید که تحریم‌های کنونی علیه برخی مقامات سعودی ناکافی است و پیشنهاد می‌کند تا زمان روشن شدن موضوع، بن‌سلمان و دارایی‌هایش تحریم شود.
مواضع ترکیه
قتل خاشقجی که در داخل ترکیه اتفاق افتاده‌است، از همان ابتدا رفتار جنایت آمیز عربستان سعودی در قتل خاشقجی را به شدت محکوم کرد. آنکارا یکی از اصلی‌ترین کشورهایی است که تا به امروز بشدت پیگیر پرونده است. تا جایی که در این زمینه دادگاه غیابی تشکیل داد.
دادگاه غیابی در ترکیه
اَگنس کالامارد» گزارشگر ویژه سازمان ملل یادآور شد که دادگاه این پرونده در ترکیه به‌صورت غیابی برگزار می‌شود زیرا همه می‌دانند که عربستان سعودی اجازه نخواهد داد که متهمان در ترکیه محاکمه شوند. وی گفت: «با این حال فکر می‌کنم (این محاکمه) مهم است. می‌خواهم یادآور شوم که متهمان نماینده دارند و به آنها وکیل اختصاص داده شده‌است.» کالامارد محاکمه در ترکیه را از دادگاهی که در عربستان برگزار شد، عادلانه‌تر توصیف کرد. دادگاهی در ترکیه سوم جولای محاکمه متهمان این قتل که ۲۰ تبعه سعودی هستند را آغاز کرد. این افراد متهم هستند که بعد از کشتن خاشقجی بدن او را تکه‌تکه کردند.
در ابتدا «خدیجه چنگیز» نامزد نویسنده مقتول عربستانی در مقابل دادگاه حاضر شد و گفت که «سعود القحطانی» مشاور سابق دیوان پادشاهی سعودی و از نزدیکترین افراد به «محمد بن‌سلمان» و متهم ردیف اول این ترور فجیع، بارها فرزند جمال خاشقجی را به اخراج از کار تهدید کرده بود تا شاید خاشقجی را برای توقف انتشار مقاله‌های ضد دولتی تحت فشار بگذارد.
نگهبان کنسولگری عربستان در استانبول نیز به قاضی گفت که در روز قتل، کنسول سعودی از او خواسته بود تا مرخصی گرفته و به خانه برود. لازم است ذکر شود که جسد این روزنامه‌نگار مخالف سعودی همچنان ناپیداست.
بعد از آنکه روایت‌های زیادی دربارهٔ ناپدید شدن او مطرح شد، مقامات ریاض سرانجام اذعان کردند که وی توسط تیمی‌که قصد بازگرداندنش به عربستان را داشت، به قتل رسیده‌است.
اعتراض ترکیه به رای دادگاه عربستان
فخرالدین آلتون مدیر ارتباطات دفتر ریاست‌جمهوری ترکیه اقدام رژیم سعودی در بستن پرونده «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار منتقد عربستان را محکوم کرد.
طبق گزارش شبکه روسی «راشاتودی»، آلتون تصریح کرد که حکم حبس برای هشت نفر در عربستان سعودی در ارتباط با قتل خاشقجی، برای ترکیه رضایت‌بخش نبوده‌است و ریاض باید پاسخ‌های بیشتری ارائه دهد.
مدیر ارتباطات دفتر ریاست‌جمهوری ترکیه ضمن متعهد شدن به ادامه تحقیقات آنکارا دربارهٔ پرونده قتل خاشقجی ادامه داد که حکم دادگاه عربستان سعودی در دادگاه مربوط به قتل جنجال‌برانگیز خاشقجی، سؤالات زیادی را بی‌پاسخ گذاشت و انتظارات ترکیه و جامعه بین‌الملل را برآورده نکرد.
دادستانی سعودی با صدور حکمی اعلام کرد که مسئله قتل جمال خاشقجی در دو جنبه خصوصی و عمومی جرم خاتمه یافته‌است؛ جنبه خصوصی که با عفو خانواده خاشقجی خاتمه یافت و درخصوص جنبه عمومی جرم نیز پنج تن از محکومان هر کدام به ۲۰ سال زندان محکوم شدند و یک نفر نیز به هفت سال و دو نفر هم به ۱۰ سال زندان محکوم شدند. از طرف دیگر، سخنگوی دادستان سعودی این احکام را نهایی و لازم الاجرا دانست. آلتون با اشاره به این حکم ریاض در پیامی‌که در صفحه توییتر خود منتشر شد، نوشت: «ما هنوز نمی‌دانیم که چه بلایی بر سر جسد خاشقجی آمده‌است و چه کسی خواستار مرگ او بوده‌است یا اینکه اصلاً همدستان محلی در این قضیه مشارکت داشته‌اند یا خیر که همه این مسائل اعتبار این مراحل و روند قانونی در پادشاهی عربستان سعودی را زیر سؤال می‌برد. وی ادامه داد که آنکارا به تحقیقات دربارهٔ قتل خاشقجی ادامه می‌دهد و تصریح کرد که «وظیفه شرعی و قانونی» ترکیه است که درخصوص این جرمی‌که در خاک ترکیه صورت گرفته‌است، شفاف‌سازی کند. با این‌حال، «صالح خاشقجی» فرزند جمال خاشقجی در ماه می۲۰۲۰ اعلام کرد که قاتلان پدرش را عفو می‌کند و پس از آن «اگنس کالامارد» گزارشگر ویژه سازمان ملل اوایل جوزا/خردادماه ۹۹ درخصوص این اقدام خانواده خاشقجی در عفو قاتلان این روزنامه‌نگار منتقد عربستان ابراز تردید کرد.
گزارشگر ویژه سازمان ملل محاکمه نمایشی سعودی را متناقض با عدالت خواند و خواستار تحقیقات مستقل درخصوص قتل خاشقجی شد.
بن‌سلمان اگر تا این مرحله در مقابل موج خشم بین‌الملل از جنایت قتل خاشقجی دوام آورده‌است، به دلیل حمایت شخص دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا بوده‌است که به‌خاطر نجات بن‌سلمان از سرنوشت حتمی‌اش، حتی در مقابل جمهوری‌خواهان هم ایستاد.
جان بولتون مشاور سابق ترامپ در کتاب خود نوشته‌است: علاوه‌بر سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا، گزارش پزشکی قانونی سازمان ملل نیز حاکی از این بود که «شواهد قابل اتکایی» درخصوص دست داشتن بن‌سلمان و دیگر مقامات ارشد سعودی در قتل خاشقجی وجود دارد.
بعد از به قتل رسیدن خاشقجی روزنگار و منتقد رژیم آل‌سعود، بن‌سلمان ولیعهد عربستان سعودی هنوز جرات سفر به آمریکا را نداشته‌است. کنگره آمریکا که بارها به‌دنبال مجرم دانستن وی بوده‌است اما چندین بار ترامپ مانع از این کار شده‌است. جان بولتون در کتاب‌اش آورده‌است که ترامپ با آگاهی از دست داشتن بن‌سلمان در قتل خاشقجی بازم هم از وی حمایت کرده‌است.
لينک کوتاه خبر: http://www.payam-aftab.com/vdcgtn9y.ak9tn4prra.html
مرجع : بصیرت
