بانک مرکزی افغانستان که روزانه نرخ ارزها طی اطلاعیه ای خبری می‌کند برای روز سه شنبه ارزش هر دالر آمریکا را برابر با ۷۲٫۹۲ افغانی اعلام کرد و و قیمت فروش ریال ایران را به ازای هر ۱۰ هزار ریال ایران که اینجا همان هزار تومان رایج است به نرخ ۱۰٫۲ افغانی تعیین کرده‌است.
البته در افغانستان نیز مانند اغلب کشورهای این منطقه نرخ غیررسمی نیز برای ارز وجود دارد و اتحادیه صرافان کابل معروف به «سرای شهزاده» که در آن اسعار خارجی عمده خرید و فروش می‌شود، امروز نرخ دالر را ۷۲٫۸۵ افغانی و هر هزار تومان ایران را ۸٫۸۰ افغانی معامله کرده‌است.
در بین متغیرهای کلان اقتصادی، تعیین‌کننده نرخ ارز در میزان صادرات و واردات و به تبع آن تنظیم و تعدیل تراز تجاری و تراز پرداخت‌ها و همچنین اثرگذاری آن بر میزان تولید و اشتغال، سطح عمومی قیمت‌ها (تورم) و در مجموع پیامدهای گسترده این مهم بر عملکرد اقتصادی کشور در ابعاد مختلف، سیاست گذاری صحیح ارزی و مدیریت مؤثر نرخ ارز از اهمیت و جایگاه ویژه ای در حفظ ثبات اقتصادی کشور برخوردار است.
بر همین اساس، مدیریت نرخ ارز همواره یکی از چالش‌های اساسی و مهم برای دولتمردان و سیاستگذاران اقتصادی است و مطالعات نشان می‌دهد که نرخ‌های باثبات ارز از طریق حفظ ارزش پول ملی و ایجاد ثبات در بازار، باعث سرعت بخشیدن به رشد اقتصادی می‌شود و هرگونه عدم توجه به مدیریت صحیح این متغیر کلیدی، می‌تواند مسائل و مشکلات متعددی را برای هر کشوری در ابعاد گوناگون ایجاد نماید.
البته درافغانستان به خاطر آن که بیش از ۵۰ درصد از بودجه ۵ میلیارد دالری سالانه از محل کمک‌های نقدی دولت‌های خارجی تأمین می‌شود و حجم نقدینگی پایان است و دولت در عمل بخش زیادی از بودجه‌های عمرانی خود را نمی‌تواند هزینه کند و تنها چرخه اقتصادی پویا درآن اقتصاد جنگ و امور مربوط به آن است، بازار مالی شکل خاصی دارد و متغیرهای مؤثر بر این بازار بسیار محدود است.
کارشناسانی مانند «داود مهدیان» عضو هیئت مدیره آرین بانک افغانستان معتقد هستند که امکان مدیریت نوسانات ارز منوط به برخورد علمی بر اساس منطق اقتصادی حاکم بر نظام پولی است و مدیریت بر اساس این رویکرد بازخوردهای منطقی خواهد داشت.
او نمونه افغانستان را جالب خوانده و می‌گوید در کشوری مثل افغانستان که سال‌ها درگیر جنگ داخلی است و تقریباً تمام زیرساخت‌های آن در طول این جنگ‌ها تخریب شده و بخش عمده ای از بودجه آن، حتی در مقطع کنونی، وابسته به کمک‌های خارجی است و در کشوری که فساد اداری، عدلی و قضایی بیداد می‌کند و از ثبات سیاسی، امنیتی و اقتصادی لازم برخوردار نیست، چگونه نرخ برابری دالر به افغانی در طول ۱۳ سال گذشته از ۴۵ افغانی در سال ۸۴ تنها با حدود ۵۵ درصد افزایش به ۶۹٫۱۰ افغانی در پایان سال ۹۶ رسیده‌است.
او این امکان را برخواسته از برخورد بر اساس منطق اقتصاد نه سیاست می‌داند و ادامه می‌دهد که در هر کشوری سیاست پولی جز مهم سیاست اقتصادی است که در یک اقتصاد سالم از سوی بانک مرکزی کشورها برای مدیریت عرضه پول، نرخ سود بانکی و در نهایت تورم که به نحوی به ثبات ارزش پول ارتباط دارد، گرفته می‌شود.
برای رسیدن به این اهداف، بانک‌های مرکزی سیاست‌های متفاوتی را به کار می‌گیرند که عرضه ارزهای مهم خارجی به بازار، یکی از آنها است.
در افغانستان که صادرات بسیاراندک مواجه است و از طرف دیگر هیچ تولیدی داخلی که باعث وارد شدن ارزش در این کشور شود، وجود ندارد و ارزش پول افغانی وابسته به تزریق پول خارجی در بازار است، طی سال‌های گذشته بانک مرکزی این کشور هرهفته حدود ۴۰ میلیون دالر به بازار تزریق و در مقابل، پول افغانی را جمع‌آوری می‌کند تا ارزش افغانی را ثابت نگهدارد.
اما این که بانک مرکزی افغانستان این مقدار دالر را برای حفظ ارزش پول افغانی از کجا تهیه می‌کند، روشن است که این کشور ۵۰ درصد از بودجه ملی خود را نیز از محل کمک‌های خارجی بدست می‌آورد و پول که در بازار تزریق می‌شود نیز از محل همین کمک هاست.
اگر در رسیدن این کمک‌های خارجی تأخیری صورت می‌گیرد و دالر به موقع در بازارعرضه نمی‌شود، شاهد سقوط ارزش افغانی در برابر دالر می‌شویم و برعکس.
در یک اقتصاد سالم، ارز خارجی مبنا که بطور مثال در افغانستان دالر آمریکا است، از طریق مازاد میزان تجارت صادرات در برابر واردات مقایسه می‌شود که در افغانستان این میزان تجارت همواره با کسری مواجه است.
در حال حاضر نهادهای مربوط به صادرات در افغانستان حدود ۵۰۰ میلیون دالر صادرات را اعلام می‌کنند که در مقابل بیش از ۳ میلیارد دالر واردات دارند؛ و دیگر این که پول و ارز کسب شده از صادرات وارد کشورها می‌شود و در افغانستان قضیه برعکس است تنها راهی که وجود دارد همان تزریق دالر است که از محل کمک‌های خارجی وارد افغانستان می‌شود و ارزها معمولاً له خاز نا امنی در داخل به خارج می‌روند.
«احمد حسین حسنی» یکی از صرافان سرای شهزاده کابل به ایرنا دربارهٔ نوسانات ارزش افغانی در برابر ارزهای خارجی گفت که بالا و پایین آمدن قیمت جهانی دالر مانند سایر کشورها بر افغانی نیز اثر گذار است و از طرف دیگر توزیع دالر توسط بانک مرکزی در این بازار نیز باعث نوسانات ارزش پول افغانی می‌شود.
وی گفت که به جز این دو شاخص چیزی دیگری را نمی‌شناسد که در تعیین نوسانات ارز در افغانستان اثر گذار باشد.
اما سقوط ارزش ریال ایران در برابر دالر و افغانی نگرانی دیگری در افغانستان بوجود آورده‌است، صفحات اجتماعی افغانستان طی روزهای گذشته مرتب از سقوط ارزش ریال ایران در برابر دالر آمریکا می‌نویسند و از اثرات منفی آن بر درآمد کارگران افغان در جمهوری اسلامی ایران سخن می‌گویند.
این نگرانی‌ها را می‌توان برای افغان‌ها منطقی دانست زیرا حدود ۳ میلیون مهاجر افغان در ایران هستند و هر کدام خانواده ای در افغانستان دارند که مخارج زندگی آنها وصل به درآمد آن مهاجر است و وقتی قدرت خرید پول کارگرکم می‌شود قدرت خرید خانواده او نیز در افغانستان تنگ می‌شود.
«سعادت غزنی» مشاور امور دینی و فرهنگی معاون دوم رئیس‌جمهوری افغانستان روز سه شنبه در صفحه اجتماعی خود نوشت که سقوط ارزش هر هزار تومان به زیر ۱۰ افغانی پیامد ناگواری بر اقتصاد خانواده‌های افغانستان دارد.
وی افزود: میلیون‌ها افغانستانی که در ایران مشغول کار هستند معیشت خانواده‌های خود را در افغانستان نیز برعهده دارند که این سقوط اثر منفی بر زندگی خانواده‌ها در این کشور نیز خواهد گذاشت.
البته برخی شایعات نیز در فضای مجازی منتشر شد که قیمت برابری دالر در بازار مالی افغانستان نسبت به دالر در بازار تهران کمتر است و مدعی انتقال دالر از افغانستان به ایران بودند و بعضی نیز عکس این را می‌گفتند.
واقعیت آن است که با توجه به همسایگی ایران وافغانستان، مبادلات تجاری و ترددهای پرحجم اتباع افغان به ایران و بیکار در افغانستان اشتغال مهاجران در ایران به‌طور معمول نرخ برابری دالر در ایران و افغانستان بسیار نسبت به هم نزدیک به طوری که ارزش انتقال حواله یا چمدانی را ندارد البته شاید در تبادل پالت‌های دالر سودی وجود داشته باشد که این نوع مبادله بیرون از کشش بازار است.
منبع: ایرنا
