موضوع تایوان از زمان پیروزی انقلاب چین در سال ۱۹۴۹ میلادی به دلیل حمایتهای آمریکا از حکومت این جزیره، همواره از چالشهای جدی در روابط دو قدرت مهم جهانی یعنی چین و آمریکا بوده است.
گرچه در سال ۱۹۷۲ آمریکا با برقراری روابط با چین و موافقت با چین واحد، عملاً در مسیر بهبود روابط با این کشور پیش رفت اما هیچگاه نخواست که از بهرهبرداری از تایوان به عنوان یک ابزار فشار علیه دولت پکن دست بردارد.
چین و آمریکا اصول مربوط به نحوه برخورد با موضوع حساس تایوان را بر اساس بیانیههای مشترکی که در سالهای ۱۹۷۲، ۱۹۷۸ و ۱۹۸۲ امضا شده است تعیین کردهاند که مخالفت با هر گونه حرکت استقلال طلبانه تایوان از چین مهمترین بخش این توافقات است.
با اشاره به موارد یاد شده، این اولین بار از سال ۱۹۷۹ است که یک رئیس جمهوری آمریکا بدون توجه به اصل «چین واحد» و بر خلاف تعهدات خود با دولت چین، مستقیماً با رئیس حکومت تایوان گفت وگو میکند. این در حالیست که ترامپ در این گفت وگو از «تسای اینگ ون» به عنوان رئیس جمهور یاد کرده است.
«تسای اینگ ون» که اواخر دی ماه سال ۹۴ در انتخابات ریاست جمهوری منطقه تایوان پیروز شد از حزب پیشرو یا توسعه دمکراتیک است و اولین زن تایوانی محسوب میشود که قدرت را در این جزیره در اختیار گرفته است.
حزب او از دیدگاه چین دارای دیدگاههای استقلال طلبانه است و بخشهایی از اساسنامه آن از استقلال و منفک شدن تایوان از چین حمایت کرده است.
این حزب روابط نزدیکی نیز با آمریکا دارد و چین نگران است که به قدرت رسیدن آن در تایوان تمامی تلاشهایش را برای نزدیک شدن به وحدت با تایوان بینتیجه و خنثی کند.
البته آمریکا بزرگترین فروشنده تسلیحات به تایوان در حدود چهار دهه گذشته نیز به حساب میآید و روابط میان دو کشور به این شکل برقرار بوده اما رفتاری که «ترامپ» دیروز (پنجشنبه) انجام داد در نوع خود عجیب بود که خشم چین را در پی داشت.
این موضوع حتی باعث شده است تا «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین امروز شنبه در مصاحبهای با شبکه خبری فونیکس به صراحت اعلام کند، تمجید از تایوان توسط رئیس جمهوری منتخب آمریکا شرایط موجود و اصل چین واحد را تغییر نخواهد داد.
وی در حالی که تلاش میکرد از آثار منفی این اقدام ترامپ بکاهد، خاطر نشان کرد: دولت آمریکا سالهاست که میگوید به اصل چین واحد پایبند است.
با این حال نباید فراموش کرد که ترامپ با این کار تابوی چند دهه گذشته در برقرار نبودن مجرای رسمی ارتباط میان رهبران آمریکا و تایوان را شکست و این میتواند نقطه عطفی در روابط طرفین باشد و همزمان باعث تیرگی فزاینده مناسبات پکن - واشنگتن گردد.
پکن بارها اعلام کرده است که هیچ کشور دارای حق حاکمیتی که با چین روابط رسمی دارد نباید ارتباطات رسمی از این دست با تایوان داشته باشد.
وزیر امور خارجه چین با اشاره به گفت و گوی تلفنی دیروز ترامپ با «تسای» گفت که اصل چین واحد زیربنای روابط سالم و توسعه پایدار مناسبات چین و آمریکا محسوب میشود که باید به آن توجه شود.
ترامپ در مذاکره تلفنی خود با رهبر تایوان اعلام کرد که کشورش خواستار روابط مستحکم تر سیاسی، اقتصادی، بازرگانی و امنیتی با تایوان است.
ترامپ همچنین به قدرت رسیدن تسای در انتخابات ریاست جمهوری تایوان در ماه ژانویه را به وی تبریک گفت و سپس در توییتی نوشت: «جالب است که ما میلیاردها دلار معاملات تسلیحاتی با تایوان داریم اما نباید یک پیام تبریک بین دو طرف رد و بدل شود.»
تارنمای ژاپن نیوز گزارش کرده که رهبر تایوان خواستار حمایت ترامپ از مشارکت و نقش فعال این منطقه در مسایل بینالمللی شده است.
فارغ از اینکه این گفت و گوی تلفنی چه نتیجهای در روابط چین و آمریکا خواهد داشت باید در نظر داشت که این اقدام ترامپ عبور از خط قرمز چین محسوب میشود و این نکتهای است که بارها دولت پکن به دیگر کشورها در این ارتباط هشدار داده است.
تارنمای «ساوت چاینا» از هنگ کنگ نیز در گزارشی با اشاره به اینکه رهبر تایوان ابتدا به رئیس جمهوری منتخب آمریکا تلفن زده است، به نقل از «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین نوشت: این گفت وگوی تلفنی حقه زیبایی بود که رهبر تایوان بکار گرفت اما این موضوع باعث تغییر اصل چین واحد نمیشود.
مقامهای چین و تایوان در سال ۱۹۹۲ میلادی به توافقی رسیدند مبنی بر اینکه هر اقدامی در این منطقه و در روابط طرفین بر اساس اصل چین واحد باشد.
تایوان و چین در پایان جنگ داخلی سال ۱۹۴۹ میلادی از یکدیگر جدا شدند، اما پکن این جزیره را بخشی از خاک کشور چین میداند و مایل است که در تایوان نیز بعد از پیوستن به سرزمین مادری، الگوی یک کشور و دو نظام همچون هنگ کنگ وجزیره ماکائو پیاده شود.
در جریان جنگ داخلی چین در سال ۱۹۴۹، «مائو زدونگ» رهبر حزب کمونیست چین قدرت را در این کشور به دست گرفت و «چیانگ کای شک» رئیس دولت وقت چین در آن زمان با گریختن به جزیره تایوان و انتخاب تایپه به عنوان پایتخت موقت، خود را حاکم بر حق سرزمین چین و مغولستان اعلام کرد.
دولت تایوان در اوایل دوران جنگ سرد از سوی بسیاری از کشورهای غربی تنها دولت مشروع چین شناخته میشد؛ با این حال در سال ۱۹۷۱ از سازمان ملل متحد اخراج شد و کرسی خود را به جمهوری خلق چین واگذار کرد.