پیام آفتاب - انتخابات پارلمانی، از برگزاری تا نتایج/بخش نخست

انتخابات پارلمانی، از برگزاری تا نتایج/بخش نخست

رویدادهای امنیتی روز برگزاری انتخابات 1397، دلخراش‌ترین صحنه‌های امنیتی در این روز تاریخی بودند، حمله انتحاری در پایان روز نخست انتخابات در سرکوتل خیرخانه در یک محل رای دهی، خونین ترین حادثه این روند بود.

بربنیاد قانون اساسی کشور مدت کار شورای ملی در اول سرطان سال پنجم یعنی اول سرطان سال 1394 به پایان می‌رسید و انتخابات مجلس نماینده‌گان باید سی تا شصت روز پیش از پایان کار مجلس نماینده‌گان برگزار می‌شد.
تقلب‌های گسترده در انتخابات ریاست جمهوری سال 1393 و توافق رهبران حکومت وحدت ملی بر آوردن اصلاحات گسترده در روند انتخابات و نیز آوردن اصلاحات در کمیسیون‌های انتخاباتی سبب تأخیر در برگزاری انتخابات مجلس نماینده‌گان شد.
سرانجام پس از ایجاد کمیسیون ویژه اصلاحات انتخاباتی و پیشنهاد بسته اصلاحات انتخاباتی از سوی این کمیسیون، سبب تأخیر بیشتر در برگزاری انتخابات مجلس نماینده‌گان شد.
رهبران حکومت وحدت ملی در ماه عقرب سال 1395 کمشنران جدید کمیسیون‌های انتخاباتی را پس از ماه‌ها چانه زنی معرفی کردند و آنان کار را برای آوردن اصلاحات در روند انتخابات آغازکردند.
آغاز آماده‌گی‌ها:
رهبری جدید کمیسیون مستقل انتخابات برای چندین ماه احتمال بایومتریک شدن انتخابات را بررسی کردند و طرح بایومتریک شدن این روند را به حکومت پیشنهاد کردند، اما از سوی حکومت تائید نشد. سرانجام کمیسیون تصمیم گرفت تا برای راه اندازی انتخابات مجلس نماینده گان، فهرست رای دهندگان را تهیه کند و آماده‌گی‌ها را برای این کار آغاز کرد.
روند ثبت نام رای دهندگان در سه مرحله در سراسر کشور صورت گرفت، اما از میان 7300 محل، بیش از یک هزار آن به علت ناامنی‌ها به روی ثبت نام کنندگان باز نشد. در این روند بیش از هشت میلیون تن ثبت نام کردند که بیش از سی و هشت درصد آنان زنان هستند؛ از این میان حدود یک صد هزار تن آنان کوچی‌ها و تنها پنج صد و بیست و یک تن‌شان اهل هنود و سِک بودند.
پس از تهیه فهرست رای دهندگان باورها بر این بودند که این فهرست تقلب در روند انتخابات را کاهش خواهد داد و نیز اعتبار از دست رفته مردم به روند انتخابات برگشتانده خواهد شد.
کمیسیون پس از تهیه فهرست رای دهندگان کارهای زیادی را در پیش داشت، از آوردن اصلاحات و تغییرات در لوایح و طرزالعمل‌های انتخاباتی تا گزینش کارمندان دایمی و موقتی در دفتر مرکزی و دفتر‌های ولایتی این کمیسیون.
سرانجام رهبری این کمیسیون در 12 حمل سال 1397، 28 میزان 1397 را روز برگزاری انتخابات مجلس نماینده‌گان اعلام کرد.
آمادگی برای برگزاری این انتخابات، برای کمیسیون کار ساده‌یی نبود، فراهم ساختن بودجه، تأمین امنیت روند انتخابات و تهیه فهرست رای دهندگان جدی‌ترین آزمون‌ها برای مدیران این پروسه بود.
کمیسیون مستقل انتخابات پس از ایجاد هماهنگی‌ها با نهادهای دخیل در روند انتخابات، چندین جلسه مشترک با مسوولان نهادهای امنیتی، رهبران حکومت و نهادهای جهانی تأمین کننده هزینه انتخابات داشت.

یوناما یا نمایندگی سیاسی سازمان ملل متحد در کل، با امضای تفاهم نامه پرداخت 104 میلیون دالر امریکایی، هزینه انتخابات پارلمانی را تأمین کرد، ایالات متحده امریکا، اتحادیه اروپا، بریتانیا و برنامه انکشافی سازمان ملل متحد بزرگترین پرداخت کنندگان این هزینه بودند.
که سرانجام دونرها اعلام کردند که در کنار پرداخت هزینه روند ثبت نام رای دهندگان، هزینه روز برگزاری انتخابات مجلس نماینده‌گان را نیز تأمین می‌کنند.
کمیسیون مستقل انتخابات سرگرم نهایی ساختن آماده‌گی‌ها برای انتخابات مجلس نماینده‌گان بود که احزاب سیاسی مسأله بایومتریک شدن انتخابات را داغ‌تر ساختند و مخالفت کمیسیون با این مسأله سبب بسته شدن درهای دفترهای این کمیسیون در ولایت‌های، کابل، بلخ، کندهار، ننگرهار، هرات و کندز شد.
حکومت و نهادهای جهانی در روند انتخابات بارها تلاش کردند تا میان کمیسیون و احزاب سیاسی میانجی شوند، اما احزاب سیاسی استفاده از دستگاه‌های انگشت نگاری را در انتخابات شورای ملی، خط قرمز عنوان کردند.
تنها کمتر از یک ماه به 28 میزان مانده بود که تصمیم گرفته شد تا دستگاه‌های بایومتریک خریداری شوند و از این دستگاه‌ها بخاطر شفافیت هرچه بیشتر انتخابات استفاده شوند.
این دستگاه‌ها به هزینه حدود 30 میلیون دالر از آلمان خریداری شدند و در آخرین روزهای پیش از برگزاری انتخابات، به ولایت‌ها و سپس به مراکز و محل‌های رای‌دهی فرستاده شدند.
تنها ولایت غزنی از این برنامه به دور بود، مخالفت شماری از اعتراض کننده با برگزاری انتخابات مجلس نماینده‌گان در این ولایت و حوزه‌یی شدن انتخابات غزنی سبب شد که اعتراض کنندگان برای چندین هفته دروازه ولایتی انتخابات غزنی را بسته کنند و سرانجام غزنی تنها ولایتی بود که در آن انتخابات در 28 میزان برگزار نشد.
ثبت نام کاندیدان:
روند ثبت نام کاندیدان انتخابات پارلمانی در پنجم جوزا آغاز و پس از هفده روز پایان یافت، در این روند 2396 تن از جمله 381 زن خود شان را نامزد کردند.
بیرون شدن نام‌های چند چهره شناخته شده، مانند مولوی تره خیل محمدی، قوماندان زرداد، ضیاالحق امرخیل، فوزیه کوفی، قیس حسن و چندین نامزد دیگر از فهرست نهایی، سبب اعتراض‌های گسترده و بسته شدن درهای کمیسیون مستقل انتخابات شد.
درمیان بیش از دوهزارو سه صد نامزد، اوتار سنگهه تنها کاندیدای اهل هنود و سک بود که دریک حمله انتحاری در شهرجلال آّباد جان باخت، اما پس از یک فیصله کمیسیون مستقل انتخابات، نریندر سنگه پسر اوتار، بجای وارد کارزار جنجالی ترین انتخابات پارلمانی افغانستان شد.
نامزدان این انتخابات پارلمانی به گونه کامل متفاوت تر از دوره‌های قبلی بود، این بار نامزدان بیشتر، چهره‌های جوان و تحصیل یافته بودند.
حضور زنان نیز درمیان کاندیدان این دور، گسترده و پر رنگ بود، بیش از نیمی از کاندیدان زن این بار جوانان بودند، اما تنها چند تن محدود شان با فهرست ابتدایی راه یافته اند.
پیکارهای انتخاباتی سال 1397 متفاوت تر از انتخابات‌های گذشته بود، نامزدان مجلس نماینده‌گان به علت چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی، کمتر گردهمایی‌ها و نشست‌های تجمعی برگزار کردند و بیشتر به کمپاین‌ها از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی پرداختند.
بیشتر نامزدان این بار با نشر پوسترها و اوراق انتخاباتی در کنار جاده‌ها، پایه‌های برق و چهار راهی‌های شهرها پیکار کردند و به مردم تبلیغات کردند.
یک بخش از نامزدان نیز پیکارهای خانه به خانه راه اندازی کردند، کاندیدا به خانه‌های دوستان و نزدیکان شان رفتند و برنامه‌ها و اهداف انتخاباتی شان را به مردم بیان کردند.
برجسته ترین نکته مشترک انتخابات پارلمانی سال 1397 و انتخابات‌های گذشته این بود که چهره‌های کلان سیاسی، جهادی و حزبی خود و یا پسران شان نامزد بودند، از شمال تا جنوب و شرق تا غرب.
در این دور انتخابات پسران چندین تن از فرماندهان پیش جهادی و رهبران سیاسی برای مجلس نماینده‌گان نامزد بودند، پس گلبدین حکمتیار و پسر عبد رب رسول سیاف و پسر جنرال بابه جان درکابل، پسر محمد محقق و جمعه خان همدرد در بلخ، پسر امیر اسماعیل خان درهرات، تنها پسر اسماعیل خان و پسر حکمتیار نتوانستند به مجلس نماینده‌گان راه یابند. به باور مردم اینان میراث دار پدر‌های شان هستند، چناکه بیشتر آنان در دور قبلی پارلمان خود عضو مجلس نماینده‌گان بودند.
امنیت جدی ترین چالش:
نهادهای امنیتی، حدود یک ماه پیش از روز برگزاری انتخابات، فهرست مراکز و محلاتی رایدهی را که تأمین امنیت می‌کردند، با کمیسیون مستقل انتخابات شریک ساختند. بربنیاد این فهرست، از میان 7300 محل رایدهی در سراسر کشور، گشایش بیش از یک هزار محل به علت تهدید‌های امنیتی ناممکن گزارش شد.
رهبری کمیسیون مستقل انتخابات بارها هشدار داد که تهدیدهای امنیتی انتخابات را زیر سایه قرار خواهد داد، هر چند حکومت افغانستان تلاش کرد که با اعلام دومین آتش بس با طالبان، انتخابات را در فضای امن برگزار کند، اما گروه طالبان این خواست را رد کرد و از هدف قراردادن روند انتخابات هشدار داد.
در جریان پیکارهای انتخاباتی نامزدان چندین رویداد ناگوار امنیتی رخداد، هدف قرارگرفتن یک کمپاین انتخاباتی در ولایت ننگرهار و یک گردهمایی دیگر در ولایت تخار، پر تلفات ترن رویدادهای امنیتی در روند انتخابات بودند.
بربنیاد معلومات کمیسیون مستقل انتخابات از آغاز کارزارهای انتخابات، نُه نامزد انتخابات مجلس نمایندگان جان باخته‌اند و کارزارهای انتخاباتی ده نامزد دیگر با حمله‌های مسلحانه روبرو شده اند.
آمار‌های وزارت داخله نشان می‌دهند که در نتیجه حمله‌های مسلحانه بر کارزارهای انتخاباتی، پنجاه تن جان باخته اند و حدود هشتاد تن دیگر زخم برداشته اند.
بیش از پنجاه هزار نظامی روند انتخابات را تأمین کردند، در هفده سال پسین این نخستین باریست که نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان به تنهایی امنیت روند انتخابات را تأمین کردند.
اما با وجود این همه چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی، مردم و نامزدان با اراده قوی به سوی انتخابات 28 میزان رفتند.
رویدادهای امنیتی روز برگزاری انتخابات 1397، دلخراش‌ترین صحنه‌های امنیتی در این روز تاریخی بودند، حمله انتحاری در پایان روز نخست انتخابات در سرکوتل خیرخانه در یک محل رای دهی، خونین ترین حادثه این روند بود.
درکل، بربنیاد آمار وزارت امورداخله، 1725 تهدید امنیتی در روز برگزاری انتخابات وجود داشت، از این میان، 195 حادثه رخداد که در نتیجه آنها، 27 نظامی و غیرنظامی جان باختند و 100 نظامی و غیرنظامی دیگر زخمی شدند.
در هفده سال پسین این نخستین انتخاباتی بود که نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان به تنها و بدون نقش مستقیم نیروهای خارجی امنیت این روند را تأمین کردند، هر چند نیروهای حمایت قاطع در انتقال مواد انتخاباتی و عملیات پاک سازی پیش از انتخابات، نقش حمایوی داشتند.
با وجود بیش از 1700 تهدید در سراسر کشور، شجاعت و قهرمانی نیروهای امنیتی و دفاعی در تأمین امنیت این روند فراموش ناشدنی است، مردم نیز با نادیده گرفتن تهدیدها و خطرات امنیتی، با وجود سردی هوا برای ساعت‌ها در محل‌های رایدهی صف بستند و به هراس افگنی و جنگ نه گفتند.
با گذشت روزهای اندکی از روز برگزاری انتخابات مجلس نماینده گان، از قطع شدن انگشتان چند رای دهنده در ولایت‌های هلمند، فراه و بادغیس گزارش شد، شهروندانی که انگشت‌های شان قربانی روند رای دهی شد.
رویداد دلخراش امنیتی دیگر پس از برگزاری انتخابات، هدف قرارگرفتن موتر کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات بود. مهاجم صبح گاه هفتم عقرب موتر کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات را در نزدیک دفتر مرکزی این کمیسیون در کابل هدف قرار داد، در این رویداد یک نگهبان کمیسیون جان باخت و هشت کارمند این کمیسیون به شمول دو زن زخمی شدند. این درشت ترین رویداد امنیتی پس از برگزاری انتخابات بیست و هشت میزان 1397 بود.

روز برگزاری انتخابات:
بربنیاد فیصله کمیسیون مستقل انتخابات، با گشایش مراکز و محل‌های رای دهی، روند ریختن رای ساعت هفت صبح 28 میزان باید در سراسر افغانستان آغاز می‌شد.
رئیس جمهور با ریختن نخستین رای در یکی از محل‌های رای دهی در کابل این روند را آغاز کرد و از مردم خواست تا با رفتن به پای صندوق‌های رای، نماینده‌گان شان را تعیین کنند.
آغاز روند رای دهی در کابل، گواه صحنه‌های بی پیشینه و تعجب کننده بود، کارمندان انتخابات در لیسه امانی کابل حدود ده دقیقه نام عبدالله عبدالله رئیس اجرائیه را در فهرست رای دهندگان پیدا کرده نمی‌توانستند و در گوشه دیگرکابل، محل رای دهی که نام سروردانش معاون دوم رئیس جمهور در آن ثبت بود، حدود نیم ساعت پس از رسیدن آقای دانش و بعد از ساعت هشت صبح به روی رای دهندگان باز شد.
مشکلات در فهرست رای دهنده گان، بلد نبودن رای دهندگان با دستگاه‌های انگشت نگاری، کندی در روند رای دهی، تأخیر در بازشدن محل‌های رای دهی، ناوقت رسیدن و حتی نیامدن کارمندان انتخابات در شماری از محل‌ها، سبب شدند که مردم برای ساعت‌ها در قطار‌ها منتظر بمانند.
تا چاشت روز بیست و هشت میزان، انتقادهای زیادی از بهر ضعف مدیریتی در روند انتخابات وجود داشتند، تا سرانجام مشکلات اندک اندک برطرف شدند.
رهبری کمیسیون مستقل انتخابات در نیمه روز اعلام کرد که در مراکز و محل‌های رای دهی که با تأخیر گشایش شده اند، روند رای دهی تا هشت شب تمدید شود و نیز محل‌های که در 28 میزان بسته مانده بودند، انتخابات در این محل‌ها در روز 29 میزان برگزار شود، این مسأله سبب شد که برای نخستین بار، انتخابات در افغانستان در دو روز برگزار شود.
در بیست و هشت میزان انتخابات مجلس نماینده‌گان در ولایت غزنی به علت اختلاف‌ها برگزار نشد و تاکنون سرنوشت این روند معلوم نیست، اما انتخابات در ولایت کندهار به علت کشته شدن جنرال عبدالرازق فرمانده پولیس کندهار و چند مقام دیگر در یک حمله، با یک هفته تأخیر برگزار شد.
با وجود تهدید‌های بی پیشینه امنیتی در برابر این روند، حدود شش صد هزار ناظر داخلی و خارجی از این روند نظارت کردند، هر چند روند با تقلب‌های گسترده همراه بود.
کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کرد که در این انتخابات چهار ملیون تن اشتراک کرده اند که شصت و هفت درصد شان مردان و سی و سه درصد شان زنان هستند. جوزجان با ثبت 53 درصد اشتراک رای دهنده زن، ریکارد بیشترین رای دهنده زن را ثبت کرد.
بربنیاد آرای اعلام شده از سوی کمیسیون مستقل انتخابات، از میان بیش از چهار میلیون رای دهنده، بیشتر رای دهندگان در شهرهای کلان و ولایت‌های پر جمعیت مانند کابل، ننگرهار، هرات، کندهار، و بلخ بوده است، در ولایت‌های که مشکلات امنیتی بیشتر بوده اند، سطح رای دهندگان پائین بوده است. لوگر، غور، بادغیس، پکتیا، پکتیکا، نورستان، کنر، بغلان، کندز، سمنگان، فاریاب، جوزجان، سرپل، میدان وردگ، زابل، ارزگان، نیمروز، پنجشر و بامیان، کمترین سطح رای دهندگان را داشته اند.
ادامه دارد...
میرعابد جوینده