در طول 4 دهه گذشته نظام‌ها و حکومت‌های مختلف با عناوین متفاوت و متضاد در افغانستان حکومت و قدرت را به دست گرفته اند اما نتوانسته اند که به بحران بی‌ثباتی افغانستان پایان دهند زیرا که به ریشه بحران و علل اصلی بحران توجه نکرده اند.

افغانستان از نیمه دوم قرن 14 هجری شمسی وارد بحران بی‌ثباتی گردید و اکنون نزدیک به نیم قرن از این بحران می‌گذرد و از شواهد چنین بر می‌آید که هنوز نقطه پایانی برای آن متصور نیست و به احتمال زیاد این بحران وارد قرن پانزدهم خواهد گردید و با آغاز قرن 15 این بحران تشدید خواهد گردید و افغانستان وارد منازعات شدید قومی قبیله‌ای خواهد گردید که حتی ممکن است به تجزیه کشور منجر گردد.

اما سوال اصلی که در ذهن بسیاری از افغانستانی‌ها وجود دارد این است که ریشه این بحران چیست و چرا این بحران پایان نمی‌یابد و راه حل مناسب برای پایان آن چیست؟

در پاسخ باید گفت که از طرفی افغانستان یک کشور چند قومی و چند زبانی است و هیچ قومی در این کشور اکثریت مطلق ندارد تا هویت ملی براساس آن شکل بگیرد و از طرف دیگر گروهی انحصار طلب در طول صدسال گذشته تلاش نموده تا هویت و زبان یک قوم را بر همه مردم و ساکنان افغانستان تحمیل نماید.

این گروه معتقداست که تنها راه ثبات افغانستان یک حکومت متمرکز مرکزی و تمرکز قدرت در دست یک قوم است و برای رسیدن به این منظور تمام مردم افغانستان باید هویت افغان را پذیرفته و زبان پشتو را هم به عنوان تنها زبان رسمی و ملی افغانستان بپذیرند.

همچنین این گروه معتقد است که حکومت در افغانستان حق انحصاری پشتون‌ها است و اقوام دیگر مهاجر اند و از آنسوی آمودریا به افغانستان مهاجرت کرده اند و باید تابع باشند و از دعوای حکومت  و ریاست بر افغانستان و حتی مشارکت در قدرت دست بردارند و تنها می‌توانند به عنوان اتباع افغانستان زندگی کنند.

عده‌ای پارا فراتر گذاشته اند و هربار که مسأله شراکت در قدرت و حقوق شهروندی برابر به میان آمده گفته اند که تاجیک‌ها به تاجیکستان، ازبک‌ها به ازبکستان و هزاره‌ها به مغولستان بروند!

و در طرف مقابل اقوام دیگر است که می‌گویند ما دیگر ظلم، تبعیض و انحصار قدرت را نمی‌پذیریم و افغانستان خانه مشترک همه اقوام افغانستان است و باید همه از حقوق شهروندی برابر برخوردار باشند و تبعیض و انحصار قدرت را عامل بی‌ثباتی و بحران افغانستان می‌دانند.

این عده معتقداست که تا تبعیض و انحصار وجود داشته باشد بحران افغانستان تداوم پیدا خواهد کرد و پایان نخوهد یافت زیرا که ریشه بحران افغانستان تبعیض و انحصار قومی است و برای پایان یافتن بحران باید ریشه و علل اصلی بحران یایان از بین برود تا این بحران خاتمه پیدا کند.

همانگونه که می‌دانیم در طول 4 دهه گذشته نظام‌ها و حکومت‌های مختلف با عناوین متفاوت و متضاد در افغانستان حکومت و قدرت را به دست گرفته اند اما نتوانسته اند که به بحران بی‌ثباتی افغانستان پایان دهند زیرا که به ریشه بحران و علل اصلی بحران توجه نکرده اند.

گروه طالبان که با شعار اسلام و شریعت اعلام وجود کرده و رهبران این گروه بارها گفته اند که در این گروه مسأله قوم و زبان مطرح نیست اما در عمل به شدت تحت تأثیر القائات فاشیست‌های قومی و افغان ملتی‌ها قرار گرفته پا جای پای اشرف غنی گذاشته و سیاست‌های قوم محور او را با شدت بیشتری اعمال می‌کند.

حکومت طالبان علیرغم فشار جامعه جهانی، سازمان کنفرانس اسلامی و کشورهای همسایه انحصاری و تک قومی است و حتی در هفته‌های اخیر تلاش نموده اند تا فرماندهان قدرت‌مند ازبک و تاجیک در صفوف این گروه را نیز خلع سلاح نموده و آن‌ها را از قدرت خلع و بازداشت نمایند که نمونه بارز آن دستگیری مخدوم عالم فرمانده قدرتمند ازبک تبار بود که با واکنش شدید طالبان ازبک مواجه شده و موجب درگیری میان طالبان پشتون و طالبان ازبک در شهر میمنه شد که به کشته و زخمی شدن چند نفر انجامید.

گزارش‌های دیگری نیز خبر از بازداشت چندین فرمانده تاجیک تبار و ازبک تبار طالبان حکایت دارد و گفته شده که مولوی نجیب‌الله از قدرمند ترین فرماندهان طالبان دربدخشان مدت‌‌ها می‌شود که نزد طالبان در کابل نظربند است.

قاری صلاح الدین ایوبی مسئول کمیسیون حلقه مرکزی طالبان  ویکی از فرماندهان برجسته طالبان اوزبک تبار، در هفته گذشته زمانیکه میخواست از کابل به بلخ برود در مسیرشاهراه کابل ـ بلخ مورد سوء قصد قرار گرفت که در نتیجه آن یک محافظ قاری صلاح الدین ایوبی جان باخت و خودش جان سالم به در برده و خود را به مزارشریف رساند.

همچنین گزارش‌ها حاکی است که قاري وكيل مهم ترين فرمانده تاجيك تبار در صف طالبان در فارياب و داملا شیر محمد فرمانده دیگر تاجیک تبار در ولایت سرپل نیز دستگيرشده اند.

از بادغیس نیز خبر می‌رسد که نورآقا فرمانده تاجیک تبار طالبان در ولسوالی آب کمری و صالح محمد پردل فرمانده تاجیک تبار در ولسوالی قادس نیز گفته اند از ظلم و تبعیض به تنگ آمده و دیگر از دستور رهبری این گروه اطاعت نخواهند کرد.
روزنامه اطلاعات روز از دایکندی خبر داده اند که مسئولان دولتی به خبرنگاران گفته‌اند که باید زبان پشتو بیاموزند.

رفتار قومی و تبعیض آمیز حتی با اعضای مهم طالبان باعث شده که آنها طغیان نموده و دست به شورش بزنند و بار دیگر مسأله تبعیض قومی و زبانی در افغانسان داغ شود مسأله‌ای که حد اقل به سقوط دو حکومت نجیب الله احمدزی و اشرف غنی احمدزی انجامید و حالا طالبان پا جای پای آنها گذاشته و مسیر آنها را دنبال می‌کند.

رهبران طالبان و همه کسانی که خواستار برقرای صلح و ثبات در افغانستان اند باید واقعیت چند قومی افغانستان را به رسمیت بشناسند و اشتباه گذشته را تکرار نکنند که در غیر این صورت افغانستان به سوی آینده بسیار خطرناک پیش خواهد رفت و با گرم شدن هوا تنور جنگ نیز داغ خواهد شد که این مسأله به نفع هیچ کسی نیست.