برکناری «استنلی مک کریستال» از قومندانی ۱۴۳هزار نظامی ناتو از ۴۶ کشور در افغانستان که از سوی باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام شد، نه فقط در صدر اخبار رسانه‌های جهان قرار گرفت، بلکه باعث واکنش‌های مختلفی در محافل سیاسی شد.
برکناری جنرال مک کریستال، نه فقط بیانگر اختلاف نظر عمیق میان مقامات سیاسی و نظامی اوباما در مورد اداره جنگ فرسایشی افغانستان است، بلکه نشان می‌دهد این جنگ در ۹ سال گذشته، چیزی جز اتلاف منابع مالی و تلفات جانی برای غرب در بر نداشته است.
همچنین برکناری این جنرال چهار ستاره، نشانه اوج اختلاف نظر میان مقام‌های آمریکایی در جنگ افغانستان است، به طوری که مشخص است آنان در مورد تعامل خود با حکومت کرزی در مبارزه با تروریسم، اختلاف نظر دارند.
در واقع از مک کریستال به عنوان شخصیتی یاد می‌شود که از کاخ سفید می‌خواست، همکاری خود را با دولت حامد کرزی، رئیس‌جمهوری افغانستان که در انتخابات بحث برانگیز سال قبل در این کشور به قدرت رسید، ادامه دهد.
کرزی پس از افزایش تلفات غیرنظامیان در حملات زمینی و هوایی نیروهای خارجی در جنگ با تروریسم، به علت افزایش فشارهای داخلی، موضع انتقادی تندی در قبال غرب پیش گرفت، اتخاذ چنین موضعی باعث نگرانی کاخ سفید به ویژه تیم کاری باراک اوباما شد و با سفر کرزی به واشنگتن موضوع تا حدودی فروکش کرد.
برکناری مک کریستال از قومندانی کل نیروهای خارجی، به نفع کرزی تمام نخواهد شد، وی مجبور است تا از این پس روابط با آمریکا را طوری هماهنگ کند، که باعث خشم «ریچارد‌هالبروک» نماینده اوباما در امور افغانستان و پاکستان و نیز «کارل ایکنبری» سفیر واشنگتن در کابل و قومندان سابق ارتش آمریکا در کشورش نشود.
از این دو همواره به عنوان منتقدین سیاست‌های کرزی یاد می‌شود، در این ارتباط باید اوباما را هم به این جمع اضافه کرد.
برکناری مک کریستال از سوی اوباما در افغانستان واکنش‌هایی را بر انگیخت، هرچند کرزی تلاش کرد در یک ویدیو کنفرانس رئیس‌جمهوری آمریکا را قانع کند، تا از این تصمیم منصرف شود، اما این کار بدون نتیجه ماند.
«وحید عمر» سخنگوی دولت افغانستان نیز در گفت و گو با خبرنگاران ابراز امیدواری کرد که تغییری در قومندانی نیروهای خارجی صورت نگیرد، زیرا جنگ در این کشور به اعتقاد او وارد مرحله سرنوشت‌سازی شده است.
از مک کریستال به عنوان یک آمریکایی که توانسته بود، نظر کرزی را به خود جلب کند، به عنوان یک یار نزدیک به رئیس‌جمهوری افغانستان یاد می‌شد که بارها توانسته بود او را در مهار بحران کمک کند.
بر اساس اعلامیه مطبوعاتی ریاست جمهوری افغانستان، باراک اوباما قبل از اینکه «دیوید پترائوس» را به قومندانی نیروهای خارجی در این کشور معرفی کند، تلفنی با کرزی صحبت کرد و کرزی هم از مک کریستال به عنوان یک افسر می‌ورزیده که طی نه‌سال گذشته افغانستان کمتر چنین فردی را به خود دیده بود، یاد کرد. پیامدهای منفی
هرچند پترائوس در تهیه راهبرد جنگ افغانستان با مک کریستال همکاری داشت و با سیاست‌های او در مورد این کشور آشنایی دارد، اما مقام‌های دولتی افغانستان از جمله «وحید عمر» بر این عقیده‌اند که برکناری مک کریستال تبعاتی منفی برای پروسه صلح در این کشور خواهد داشت.
وی گفت: «ما انتظار داشتیم، این اتفاق نیفتد، اما اکنون به این تصمیم احترام می‌گذاریم».
اوباما پس از مشورت با تیم امنیتی خود که تصمیم به برکناری مک کریستال گرفته بود، اظهار داشت: «جنگ برای ما بیش از یک فرد ارزش دارد، خواه این فرد یک غیرنظامی، یک جنرال یا حتی رئیس‌جمهوری باشد و از دست دادن او تصمیم دشواری است، اما فکر می‌کنم این برای امنیت ملی تصمیم درستی باشد».
به نوشته مطبوعات کابل، به نظر نمی‌رسد، تفاوت فاحشی در نحوه عملکرد پترائوس و مک کریستال رخ دهد، آنچه برای واشنگتن مهم است، پیشبرد راهبرد دولت آمریکا در افغانستان است و آنچه برای افغان‌ها اهمیت دارد، تغییر مثبت در سرنوشت جنگ با تروریسم است.
«محمد ظاهر عظیمی» سخنگوی وزارت افغانستان دفاع تغییر در قومندانی نیروهای آمریکایی در کشورش را موضوع داخلی در آن کشور خواند، اما تأکید کرد که در زمان مک کریستال، تغییراتی مثبت در نبرد با تروریسم رخ داده است.
وی کاهش تلفات غیرنظامیان به میزان ۴۵ فیصد، تقلیل بازداشت‌های خودسرانه مظنونین و کاهش بازرسی شبانه منازل مردم و استفاده نکردن از حملات هوایی را از جمله این تغییرات عنوان کرد.
در دوره مک کریستال نشست‌های ماهانه سه جانبه پاکستان، افغانستان و ناتو مرتب در کابل و اسلام آباد برگزار و اطلاعات در مورد فعالیت تروریست‌ها از طریق قرارگاه‌های اطلاعاتی رد و بدل می‌شد.
«جوزف بلوتز» سخنگوی نظامی سازمان ناتو در افغانستان هم در مورد برکناری مک کریستال گفته بود: «هنوز زود است در این مورد قضاوت کرد، باید در انتظار زمان ماند که چه رخ خواهد داد».
استعفای اجباری قومندان پیشین نیروهای ناتو در افغانستان به ظاهر پس از مصاحبه‌اش با یک مجله آمریکایی (رولینگ استون) رخ داد که مک کریستال در گفت و گو با گزارشگر این مجله نه چندان معروف آمریکایی، نارضایتی خود را از وضع موجود در جنگ و نحوه برخورد و کار شکنی «جو بایدن»، ریچارد‌هالبروک و کارل ایکنبری اعضای تیم اوباما در راهبرد جنگ افغانستان ابراز داشته بود.
احضار وی از سوی رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا، به بهانه شرکت در نشست ماهانه اتاق جنگ آمریکا رخ داد که در واقع مقدمه‌ای برای کنار گذاشتن او از این سمت بود. برخی از این مصاحبه به عنوان دامی برای مک کریستال به منظور کنار گذاشتن وی از سمت قومندانی کل نیروهای خارجی در افغانستان یاد می‌کنند که پس از انتشار بخشی از این گفت و گو، دستیار ارشد مک کریستال که زمینه چنین مصاحبه‌ای را فراهم کرده بود، مجبور به کناره‌گیری شد. «دانکن بوتبی» را باید اولین قربانی این مصاحبه خواند، قربانی دوم خود مک کریستال بود که وقتی به واشنگتن رسید، بی‌درنگ برکنار شد.
وی پس از دیدار با گیتس و شماری از مقامات آمریکایی، با باراک اوباما که قومندانی کل نیروهای مسلح کشورش را بر عهده دارد، یک دیدار کوتاه سی دقیقه‌ای انجام داد. تلاشی برای پیشبرد جنگ
پس از کناره‌گیری مک کریستال، اوباما، در بیانیه مطبوعاتی از تلاش مک کریستال که از ماه می ۲۰۰۸ میلادی قومندانی نظامیان خارجی را در محل ماموریت سابقش بر عهده داشت، قدردانی کرد و ضمن برکناری وی، این اقدام را تلاشی در جهت امنیت ملی آمریکا و پیشبرد جنگ در افغانستان خواند.
در هر حال آنچه مهم هست، مسائل پس پرده این استعفا است که درگذر تاریخ مشخص خواهد شد.
مک کریستال از جمله معدود قومندانان نیروهای خارجی بود که علاوه بر قومندانی نیروهای ائتلاف بین‌المللی ضد تروریسم تحت رهبری آمریکا، مسئولیت نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت (ایساف) و نیز پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را در افغانستان جنگ زده بر عهده داشت.
وی بر خلاف قومندانان پیشین ارتش کشورش، همانند سفرای وقت واشنگتن در کابل، به اغلب ولایات و حتی تعدادی از شهرهای افغانستان سفر کرد و با رهبران قومی، مذهبی و بزرگان محلی دیدارهایی هم انجام داد.
او تلاش داشت در برخی سفرهای مهم داخلی، حامد کرزی را همراهی کند که از جمله می‌توان به آخرین سفر وی همراه رئیس‌جمهوری به شهر قندهار در جنوب کشور که زادگاه کرزی است، اشاره کرد.
گفتنی است که مک کریستال با کمک پترائوس، قومندان نیروهای مرکزی آمریکا که با جنگ افغانستان آشنایی دارد، راهبرد جنگی آمریکا را در افغانستان تهیه کرد.
پترائوس موقتا از سوی اوباما به جانشینی مک کریستال برگزیده شد، که تثبیت وی در این مقام، نیاز به رأی نمایندگان سنای آمریکا دارد.
مک کریستال راهبرد مشترکی را برای جنگ افغانستان تعریف کرده بود که در آن بر خلاف دیدگاه شماری از نظریه پردازان کاخ سفید، بر رویکرد غیرنظامی در این جنگ تأکید شد، اما همزمان با کار غیرنظامی، خواهان افزایش ۵۰ هزار سرباز خارجی برای ۱۲ماه و در همین حال خواهان تلاش‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی در جنگ افغانستان شد.
اتخاذ چنین رویکردی، ریشه در تاریخ افغانستان دارد، راهکار جدیدی هم نیست که قومندانان ارتش آمریکا به صورت عینی آن را کشف کرده یا به آن دست یافته باشند. دو جنگ افغان‌ها با نیروهای انگلیس در قرن نوزدهم و نیز نبرد با ارتش سرخ در اواخر قرن بیستم، بیانگر این موضوع است که در هر سه جنگ، افغان‌ها بر دشمن غلبه کردند.
هرچند اطلاعات زیادی از راهبرد مک کریستال در جنگ افغانستان منتشر نشده است، اما می‌توان گفت تکیه او بر امور غیرنظامی برای پایان بخشیدن به نبردهای خونین که دامنه آن بر خلاف چند سال گذشته در کشور گسترش یافته است، با سیاست چهره‌های جنگ طلب در آمریکا سازگاری نداشته است، چرا که ظاهراً پایان ناآرامی‌ها در افغانستان به معنای خروج دائمی نیروهای خارجی (که به ظاهر برای جنگ با تروریسم، بازسازی و تامین صلح وارد این کشور شده‌اند)، است.
اگر هدف آمریکا، انگلیس، کانادا، فرانسه، آلمان و دیگر متحدین واشنگتن در نبرد افغانستان بر قراری صلح باشد، این موضوع ظرف یکسال جنبه عینی پیدا خواهد کرد، در حالی که ریشه این حضور با دیدگاه اقتصادی - سیاسی برنامه ریزی شده است، نیروهای خارجی خصوصا آمریکا و انگلیس حتی پس از خروج تدریجی از این کشور از خرداد سال آتی، برای مدت طولانی در این کشور حضور خواهند داشت. اعلام کشف منابع عظیم سنگ آهن، مس، طلا، لیتیوم، روی، اورانیوم، زغال سنگ، نفت و گاز به ارزش بیش از یک تریلیون دالر (به اعتقاد مقامات کشور سه تریلیون دالر) از سوی مرکز زمین شناسی و وزارت دفاع آمریکا و گسترش ناامنی‌ها از جنوب و شرق به دیگر مناطق مانند غرب، مرکز و شمال کشور، همگی بیانگر تعویق خروج نیروهای خارجی پس از سال ۲۰۱۱ میلادی از افغانستان است.
شواهد و قراین نشان می‌دهد، دامنه جنگ در این کشور رو به گسترش و زمینه فعالیت شورشیان در بسیاری مناطق رو به افزایش است، در حالی که تا دو سال قبل، شورشیان مسلح مخالف دولت، فقط در جنوب و شرق کشور حضور داشتند.
«محمد منیرمنگل» سرپرست وزارت داخله افغانستان پس از احضار به مجلس نمایندگان گفته بود که از ۳۷۰ ولسوالی، فقط ۱۱ولسوالی با تهدید امنیتی مواجه نیست و بقیه ولسوالی ها با تهدید رو به هستند. ادامه دارد...